‘Alle indicatoren staan op rood. Leed zal ons deel zijn’: dé opiniestukken van 2020

1. ‘Hoelang gaan we die fantastische, hoopgevende jongeren nu nog wegzetten als ‘klimaatspijbelaars’?’ (17 januari)

David Van Reybrouck heeft het duidelijk niet voor dat woord ‘klimaatspijbelaars’, want de ware klimaatspijbelaars, zoals coach Ilona Plichart het zo kernachtig op haar Facebook-pagina verwoordde, “dat zijn toch onze politici”.

2. ‘Boris Johnson heeft me de schaduwkant van de Britse humor laten zien’ (1 februari)

De Britse topcolumnist Simon Kuper schreef bij het krieken van de brexit: “In Engeland (en dat begrijp ik pas sinds de brexit) wordt humor gebruikt om gesprekken af te kappen voordat ze emotioneel, complex of technisch kunnen worden. Johnson komt met raar haar in beeld, roept iets geinigs, en hup, het halve land is om.”

3. ‘Aalst Carnaval: spot en satire kunnen luchthartig zijn, maar clichés kunnen ook wreed zijn’ (24 februari)

Waar ligt de grens tussen satire en een grove stereotypering van etnische of religieuze groepen? Ana Milosevic ging naar het carnaval van Aalst om beter te begrijpen waar de humor ophoudt: ‘Sommige bezoekers waren slechts naar Aalst gekomen om met eigen ogen te zien of de beweringen van antisemitisme gegrond waren. Ze waren unaniem: ze zullen nooit meer naar Aalst terugkomen. Andere mensen leken zich echt te amuseren. Zelf vond ik geen woorden om de stoet aan mijn kind uit te leggen.’ Frederik De Backer schreef in hetzelfde debat: ‘Nuance laat zich slecht in piepschuim uitsnijden’.

4. ‘Laat ik de verwarring wegnemen: er komt een drama op ons af’ (15 maart)

‘Er staat een drama op ons te wachten’, waarschuwde professor Wim Derave (UGent) in een open brief. Ook al werden we toen al overstelpt door coronaberichten, zijn brief sloeg in als een bom. ‘Ieder van ons kan nu een leven redden door zich verantwoord te gedragen, door het collectief boven het individu te plaatsen.’

5. ‘Er schuilt ook iets magisch in eenzaamheid’ (26 maart)

De quarantaine leidt voor velen ook tot alleen-zijn, en alleen-zijn tot eenzaamheid, die soms erg zwaar kan wegen. Maar voor Olivia Laing (auteur van de bestseller De eenzame stad) is eenzaamheid niet alleen maar negatief: ‘Er schuilt ook iets magisch in, een intensivering van de perceptie die Virginia Woolf inspireerde tot deze dagboeknotitie uit 1929. ‘Als ik dat gevoel kon bijbrengen, ik zou het doen: het gevoel van het zingen van de echte wereld, terwijl je door eenzaamheid en stilte uit de bewoonde wereld verdreven wordt.’’

6. ‘Ik leerde dat een pandemie op scherp zet welke bevolkingsgroepen als overbodig beschouwd worden’ (5 april)

Voortdurend moeten we ons in deze pandemie de vraag stellen: wiens gezondheid proberen we te beschermen? Waar zitten de discriminerende mechanismen in de manier waarop we reageren? Uiteraard ziet Anaïs Van Ertvelde ook de solidariteit en de hardwerkende zorgverleners die roeien met de riemen die ze hebben, maar er is toch iets dat de auteur niet van zich af kon schudden. ‘De lijstjes met wie er niet gered wordt wanneer de intensievezorgbedden op zijn.’

7. ‘Wat speelt zich af in de rusthuizen dat verborgen moet blijven?’ (12 april)

Van alle coronadoden in ons land vielen er ruim veertig procent in woonzorgcentra. Het beleid van Vlaams minister Beke (CD&V) kwam stevig onder vuur. ‘De woon-zorgcentra zijn getroffen doordat het beleid zich focuste op het ontzien van de spoeddiensten’, schrijft tv-maker Jes Van Gaever in een treffend stuk. Ze verloor haar moeder vorig jaar in tempore non suspecto aan een longontsteking. ‘Als je die aanpak analyseert, ontdek je een ontnuchterende systematiek, die mij – na een traject van drie jaar met mijn moeder doorheen ziekenhuizen en woon-zorgcentra – niet verrast. De waarde van een ouder leven wordt daar naar mijn ervaring niet hoog ingeschat.’

8. ‘Kunst is nutteloos, dacht ik. Ik had ongelijk’ (10 april)

De nutteloosheid van kunst was zijn motto en mantra. Maar dat zag hij al die tijd verkeerd, beseft Ramsey Nasr nu een virus onze wereld stillegt. Kunst is wel degelijk nuttig: ze voert ons weg van hier en van onszelf. En ze dwingt tot omkijken.

9. ‘Wat als Sophie Wilmès een speech gaf, geen powerpointpresentatie?’ (25 april)

Hoe geraken we uit de coronacrisis was ook in april al de kwestie. Na een behoorlijk desastreuze persconferentie snelde Freek Evers premier Sophie Wilmès ter hulp. Ware een speech misschien beter geweest dan zo’n ingewikkelde powerpointpresentatie?

10. ‘We hebben met voorzichtigheid al veel bereikt. Nu mogen we durven. Nu moeten we durven’ (26 april)

Door de coronacrisis zullen we de digitale revolutie in de armen sluiten. Alleen denkt het beleid nog in 20ste-eeuwse oplossingen. Hoe moet de wereld straks dan verder? Alessandro Baricco, de Italiaanse auteur van onder meer De barbaren en The Game, verwijst in elf bedenkingen onze angsten naar de prullenmand en pleit voor durf.

11. ‘De economie is geen rechtse hobby, maar een kwestie van leven en dood’ (29 april)

De Nederlandse journalist Sander Schimmelpenninck zag ‘het mensenlevenspopulisme’ overal. Wie wijst op de desastreuze gevolgen van de lamlegging van de economie wordt weggeblaft als opruier. ‘De keiharde keuzes die de komende tijd gemaakt moeten worden staan stijf van het generatieconflict, maar de millennial laptopt en tiktokt zichzelf schoneschijnsolidair de armoede in.’

12. ‘Gaan we dat dwaas rondje ten bate van de renteniers echt nog eens lopen?’ (9 mei)

Globalisering is een zegen; laat alles wat mogelijk is over aan de markt; grenzen zijn voorbijgestreefd; overheden zijn inefficiënt en overbodig. Voor Mark Elchardus is het zonneklaar dat deze zogenaamde Washingtonconsensus dodelijke onzin is. Maar dat was ook al duidelijk na de financiële crisis van 2008. En wat gebeurde toen? ‘De kosten van de crisis werden afgewenteld op de belastingbetaler, de overheid leende, renteniers kregen veilige beleggingskansen en omdat de overheidsschuld daardoor opliep, werd de keuze tussen rechts en links nog maar eens herleid tot besparingen in de sociale zekerheid versus het afromen van de zuurverdiende spaarcenten van de middenklasse. Gaan we dat rondje nog eens lopen?’

13. ‘Waarom ik het verhaal van mijn eerste dag tot mijn ontslag bij Aveve wil delen’ (11 mei)

Zes maanden hard werken met als ‘beloning’ een vast contract. Maar na vijf maanden en drie weken werd het interimcontract van Seppe De Meulder bij Aveve niet verlengd. Hij verwoordde zijn frustratie over het interimsysteem in een opiniestuk dat viraal ging. ‘Het bedrijf respecteert de regels, maar de regels zijn net het probleem.’

14. ‘Als we nu niet handelen, zal het ecosysteem van de Amazone over tien jaar ineenstorten’ (16 mei)

Vanuit het Amazonegebied hield Kay Sara, een inheemse actrice en activiste, de lezer een messcherpe spiegel voor: ‘Als we nu niet handelen, klopt het hart van onze planeet straks niet meer’.

15. ‘Waarom een minderheidsregering geen gek idee is’ (23 mei)

De coronacrisis had het decor waarin de federale regeringsvorming zich afspeelt drastisch veranderd. Wantrouwen bleef niettemin alle normale oplossingen blokkeren. Bart Eeckhout dacht dan maar eens aan een abnormale oplossing. ‘Zweden, Denemarken en Noorwegen worden door een minderheidskabinet bestuurd, en dat leidt er niet meteen tot chaos.’ Slotzinnen van dat stuk eind mei: ‘Het idee van de minderheidsregering leeft al in de Wetstraat, zij het op de achtergrond. Dat kan snel veranderen. Als in de herfst blijkt dat verkiezingen het enige overblijvende alternatief zijn.’

16. ‘#metoo kan zo subtiel zijn als mails aan iemand over wiens werk je gaat oordelen en die je amper kent, afsluiten met ‘liefs’’ (26 mei)

‘Zodra #metoo ergens wordt opgeplakt’, schreef Lize Spit naar aanleiding van het op non-actief zetten van literatuurcriticus Arjan Peters, ‘ontaardt het meteen in grote verhalen – in dit geval speculaties over seks in ruil voor recensies, of etentjes in ruil voor een goede bespreking. Maar zo overduidelijk manifesteert alledaags machtsmisbruik zich zelden. Als de machthebbende partij gehaaid genoeg is, kan het jaren plaatsvinden, juist omdat het zo goed uitgevoerd is.’ Saskia de Coster oordeelde: ‘In de slipstream van #metoo mogen we machtsmisbruik niet meer laten passeren’

17. ‘De hogere inkomens en vermogens zullen een extra duit in het zakje moeten doen’ (26 mei)

Belast de hogere inkomens extra voor een beperkt aantal jaren, om de overheidsschuld te helpen afbouwen, stelde Paul De Grauwe voor. In een vervolgcolumn lanceerde hij de idee om topvermogens eenmalig te belasten. ‘1 procent op vermogens tussen 1 en 10 miljoen; 2 procent op vermogens tussen 10 en 100 miljoen; 3 procent op vermogens tussen 100 miljoen en 1 miljard; en 4 procent op vermogens boven 1 miljard. Zo’n belasting kan een slordige 10 miljard euro opbrengen.’ En neen, de meeste miljonairs en miljardairs zullen het land niet verlaten, denkt De Grauwe. ‘Zoveel vragen we hen uiteindelijk niet.’

18. Hoe deze catastrofe ook helemaal ánders had kunnen lopen (31 mei)

Het vermaledijde virus heeft ook heel wat discussies doen opflakkeren. Hadden we deze virale ravage kunnen zien aankomen, of is het begrijpelijk dat we allemaal zo verrast waren? En, natuurijk, de twistappel bij uitstek in de talloze discussies: hadden we allemaal al veel vroeger een mondmasker moeten gebruiken? Tijd voor een kennismaking met het werk van Nassim Nicholas Taleb, vond Joël De Ceulaer, een denker die ons heel anders naar catastrofes leert kijken. De Ceulaers essay bevat geen finale antwoorden, wél stof tot nadenken.

19. ‘Ben je ook verbaasd telkens als een kat een muis opeet?’ (4 juni)

Sinds de dood van George Floyd komen overal in de VS mensen op straat, uit protest tegen racistisch politiegeweld. Ze eisen eens te meer gelijke rechten, in een land dat zelden zo verdeeld leek als nu. ‘De gruwelijke moord op Floyd door vier politieagenten liet alle frustraties die de afgelopen jaren aan het opborrelen waren binnen de zwarte gemeenschap ontploffen’, schrijft Sabrine Ingabire. ‘De taak van de politie was tijdens de slavernij en de segregatie om koste wat koste de burgers en hun belangen te beschermen. En zij beschermen nog steeds koste wat koste diegenen die ze als burgers beschouwen en diens belangen: witte mensen. Het idee dat ‘het systeem gebroken is’, en daardoor racisme wordt gefaciliteerd, is fout: het systeem werkt zoals het hoort te werken.” En: “Hoe denken jullie dan dat het hier zit met de politie?’

20. ‘We bestrijden racisme niet omdat we er slachtoffer van zijn, wel omdat we ertegen zijn’ (7 juni)

De gebeurtenissen in de VS en het groeiende momentum voor de #BlackLivesMatter-beweging zijn voor Dyab Abou Jahjah een welkome ontwikkeling. In een markant essay waarschuwt hij voor de blinde vlekken van doorgedreven identiteitspolitiek: ‘De antiracistische strijd moet een strijd voor gelijkheid en mensenrechten blijven. Ze mag niet worden omgevormd tot een elitair en dogmatisch discours over waarom de ene identiteit goed is en de andere slecht.’

21. ‘Er is geen middenweg in het debat over institutionele discriminatie van zwarte mensen in België’ (19 juni)

Te veel zwarte jongeren zouden overdreven polariseren, klonk het naar aanleiding van #BlackLivesMatter. Nozizwe Dube ziet dat anders. ‘Dat het maatschappelijk debat (...) gepolariseerd is, klopt. Laat dat nu net noodzakelijk zijn. Die polarisering drukt iedereen met de neus op de feiten, houdt de samenleving een spiegel voor en dwingt iedereen om kant te kiezen. Want laat het duidelijk zijn: in het debat rond de institutionele discriminatie van zwarte mensen in België bestaat geen middenweg.’

22. ‘Voor het eerst spreekt een Belgische vorst over de vernederingen die in Congo zijn begaan: zonder meer historisch’ (1 juli)

Een halve eeuw na de onafhankelijkheid van Congo deed Koning Albert er in Kinshasa het zwijgen toe. Tien jaar later zijn de tijden veranderd. De brief die koning Filip aan de Congolese president heeft overgemaakt, mag voor David Van Reybrouck zonder meer historisch heten.

23. ‘Beste Joachim Coens, ik ben het: Wouter Beke. Dit is mijn ontslagbrief’ (10 juli)
Elk weekend schrijft Joël De Ceulaer een boze, bezorgde of blije - en altijd veelgelezen - brief aan de (m/v/x) van de week. Deze liet onze senior writer voor een keer over aan de minister voor Welzijn in de Vlaamse regering. Nou ja.

24. ‘Abortus is wel wat anders dan het trekken van een tand’ (13 juli)

In juli werd duidelijk dat de stemming over de nieuwe abortuswet werd uitgesteld. N-VA en CD&V legden hun kop ervoor. De soepelere wet verlengt onder meer de termijn voor een abortus van 12 tot 18 weken zwangerschap. In onze kolommen werd de pittig gedebatteerd, met bijdragen van Valerie Van Peel en Bart De Wever, Gwendolyn Rutten, Hilde Sabbe, Hilde Kieboom, Meyrem Almaci en Kirsten Bertrand.

25. ‘Trumps troepen in Amerikaanse steden: is dit nu fascisme?’ (22 juli)

Een maand na Donald Trumps eedaflegging als president publiceerde Yale-historicus Timothy Snyder de bestseller On Tyranny: Twenty Lessons From the Twentieth Century. Hij schreef: ‘Wanneer paramilitairen die de leider steunen zich onder de officiële politie en het leger mengen, is het einde nabij.’ In 2017 leek het idee dat ongeïdentificeerde agenten in camouflagepakken linkse betogers zomaar zouden oppakken, zonder aanhoudingsbevel, een bizarre fantasie. Maar Michelle Goldberg zag het deze zomer in Portland echt gebeuren.

26. ‘Alle indicatoren staan op rood. Leed zal ons deel zijn’ (23 juli)

Midden maart stapten de rectoren van de Vlaamse universiteiten met hun experten naar de pers om de overheden wakker te schudden en dringend maatregelen te vragen voor het indijken van Covid-19. ‘Bijna tienduizend doden en een economisch en maatschappelijk wurgende semi-lockdown later bevinden we ons helaas opnieuw in een situatie die doet denken aan toen’, aldus de rectoren Luc De Schepper, (UHasselt), Caroline Pauwels, (VUB), Luc Sels (KU Leuven), Rik Van de Walle (UGent) en Herman Van Goethem (UAntwerpen). ‘Alle indicatoren staan op rood. (...) Leed zal ons deel zijn.’ De tergend trage besluitvorming over de aanpak van de tweede golf baarde de rectoren grote zorgen. Het vervolg is bekend.

27. ‘Sanda Dia was niet wit. Tijdens een doopritueel werd hij dood gefolterd. Er bestaat geen ander woord voor’ (30 juli)
Schrijver Jeroen Olyslaegers hecht belang aan rituelen. ‘Een ritueel verbindt een groep en transformeert ook op individueel vlak. Maar de kern is altijd gelijkwaardigheid, anders werkt het ritueel uiteraard niet. Zodra een ritueel een speeltuin wordt voor persoonlijke frustraties, uitsluiting in plaats van verbinding, wordt het duister.’ Duister was het het doopritueel van Reuzegom, waarbij Sanda Dia in 2018 het leven liet.

28. ‘Niemand vertelt je dat de juiste psychologische hulpverlening vinden aanvoelt als een zoektocht in de woestijn’ (25 augustus)

Het taboe op mentale welzijnsproblemen lijkt doorbroken. Terwijl het vroeger ‘not done’ was om te zeggen dat je naar een psycholoog gaat, wordt daar nu in een groot deel van de samenleving normaal op gereageerd. Mede dankzij getuigenissen van Bekende Vlamingen en initiatieven als Rode Neuzen Dag beslissen mensen die zich niet goed in hun vel voelen om de stap naar een therapeut te zetten. ‘Tot daar het goede nieuws’ voor Fernand Van Damme. ‘Het probleem is dat je al die BV’s nooit hoort zeggen welke complexe weg je moet afleggen om beter met je ‘innerlijke demonen’ te leren omgaan.’

29. ‘De cover-up in de zaak-Chovanec kan beginnen’ (28 augustus)

Er was al de dood van Jonathan Jacob. Eind deze zomer kwam daar Jozef Chovanec bij, die stierf na gewelddadig optreden in een politiecel. ‘Het ergste’, vond Leo De Bock, ‘is dat een minister de schouders ophaalt over het overlijden van een op zich geheel onschuldige, voor niemand dan zichzelf een bedreiging voorstellende man in een Belgische cel en niets liever wenst dan zo snel mogelijk over te gaan tot de orde van de dag. (...) Wat gebeurde en gebeurt, getuigt van een ronduit deplorabel mensbeeld.’ Kirsten Bertrand vroeg zich af of dit de blunder te veel zou zijn voor minister-president Jambon.

30. ‘Jammer, maar helaas voor de interseksuele atlete Caster Semenya: gerechtigheid is geschied’ (12 september)

De Zuid-Afrikaanse 800 meterloopster en intersekseatlete Caster Semenya verloor in september haar beroepsprocedure. Ze was door een eerder vonnis van het Arbitragetribunaal voor de Sport (TAS) verplicht haar testosteronniveau tot onder 5 nanomol te laten dalen. ‘Vanuit menselijk oogpunt is dit een verschrikkelijk lot’, weet Hans Vandeweghe. ‘Jammer, maar helaas voor haar: gerechtigheid is geschied. Of zoals het TAS al toegaf: het ís een discriminatie van enkele zeldzame individuen, maar bedoeld om een hele grote groep te beschermen.’ Zelf ziet Semenya dat anders: ze stapt naar het Europees Hof om de testosteronregel in de atletiek aan te vechten.

31. ‘De BV-heisa legt het hypocriete taboe bloot dat in onze, nochtans oversekste, samenleving nog steeds op seksualiteit rust’ (15 september)

Dat BV’s al eens pikante foto’s uitsturen lijkt Jana Antonissen volstrekt normaal. ‘Uiteindelijk zijn het ook maar mensen; stervelingen gedreven door lust en verlangen, hunkerend naar een beetje genegenheid, of anders toch gewoon een goed orgasme.’ De mediastorm over de gelekte naaktfoto’s van de heren Van Samang, Dhondt en Van de Veire legt voor onze jonge columniste ‘het hypocriete taboe bloot dat in onze, nochtans oversekste, samenleving nog steeds op seksualiteit rust’.

32. ‘De Verenigde Staten staan op ontploffen, zo voelen wij dat aan’ (2 oktober)

De Belgisch-Amerikaanse Katrien Goethals woont al 17 jaar met haar echtgenoot en twee zonen aan de oostkust van de VS. Nooit eerder heeft ze een zo verschroeiende presidentscampagne meegemaakt, berichtte z: ‘De Verenigde Staten zijn zo verdeeld dat mijn man en ik – we wonen in het universiteitsstadje Princeton op een uur van New York City – ernstig rekening houden met burgergeweld. Het tv-debat tussen president Trump en uitdager Biden was een weerspiegeling van onze maatschappij: chaotisch, vijandig en gepolariseerd.’

33. ‘Hoe overleef je een tweede lockdown? Dit zijn de vier gouden gedragsregels!’ (11 oktober)

Begin oktober loerde een nieuwe lockdown om de hoek. Het fenomeen zal een positievere naam krijgen, voorspelde Hugo Matthysen, (‘Curve-afplattende pauze’? ‘Weldoende windstilte’? ‘Virologisch verantwoord vakantietje’?), en hopelijk ook een andere strijdkreet dan dat schandelijke ‘blijf in uw kot!’ (Als je dat naar een hond riep terwijl een dierenrechtenactivist dat toevallig hoorde, werd er de volgende dag in je brievenbus gekakt.) Maar het principe blijft hetzelfde: thuisblijven! Hoe konden we ons daar het best op voorbereiden?

34. ‘Hij had dan toch gelijk, de hofmaarschalk’ (16 oktober)

Eind augustus 1991 verscheen in De Morgen een interview met Herman Liebaers, oud-hofmaarschalk van koning Boudewijn. Wat vindt hij eigenlijk van kroonprins Filip, wilde interviewer Yves Desmet weten, want wat je daarover in de Wetstraat hoort, belooft niet veel goeds. “Ach”, zei Liebaers, “Ik heb daar een mening over, zoals iedereen. En ik heb waarschijnlijk dezelfde mening als iedereen. Hij kan het niet, hé, een droevig geval...” Zo werd een komkommerinterview dagenlang voorpaginanieuws. Bijna dertig jaar later blijkt dat koning Filip het best wél kan. Toch had de hofmaarschalk in dat interview eigenlijk wel gelijk, volgens Yves Desmet.

35. ‘De machinerie van de samenleving stokt, als de radertjes elkaar niet raken’ (17 oktober)

Onze hersenen zijn machines om verbanden te leggen. Maar de vraag is of zij die taak nog wel aankunnen in het digitale tijdperk. Als Vincent Stuer bijvoorbeeld ziet hoeveel mensen mee zijn met de uitzinnige complottheorie QAnon vreest hij er voor. ‘Ik kan, Oliver Sacks achterna, niet anders dan vrezen dat het moeilijk is, als mens overeind te blijven in een maatschappij die geatomiseerd, constant afgeleid en digitaal overspannen is.’ Dat heeft ook grote gevolgen voor de politiek.

36. ‘Ik ben moedeloos. Met lede ogen zie ik de evolutie naar een nieuwe lockdown aan’ (24 oktober)

Met lede ogen zag Mania De Praeter, neurochirurg in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen het aan. ‘Hoe de Belgen omgaan met deze pandemie. Hoe wij, meer dan elk ander land, rond de regels dansen en ze trachten aan te passen aan hoe het ons het best uitkomt. Nog steeds zijn er nodeloze discussies, in de winkel, op de bus of tram en zelfs met sommige bezoekers in het ziekenhuis waar ik werk, over het correct dragen van ons masker, namelijk niet onder maar over de neus. De excuses zijn talrijk. Van burgers en overheid.’

37. ‘De versoepelbrigade heeft een nieuwe lockdown juist dichterbij gebracht’ (26 oktober)

De meest hardnekkige misvatting in de coronacrisis is de idee dat er een ‘trade-off’ bestaat tussen gezondheid en economie, of tussen fysieke en mentale gezondheid. Filosoof Maarten Boudry argumenteert: ‘Wil je de economie redden? Versla dan eerst het virus. Ben je bezorgd om eenzaamheid, armoede en depressies? Die bezorgdheid is volkomen terecht, edoch: versla eerst het virus. We hadden in september moeten luisteren naar de medische experts, in plaats van naar de sussende praatjes van de versoepelbrigade.’

38. ‘De treurnis is het grootst bij de graven waar de kransen nog net uitgebloeid zijn. Vers verdriet is groter verdriet’ (3 november)

Op 31 oktober stierf VRT-journalist en filmkenner Ward Verrijcken. Zijn dood greep ook Mark Coenen aan. VRT-nieuwsanker Fatma Taspinar schreef voor de rubriek Hemelpost, waarin Bekende Vlamingen vaarwel tegen wie in 2020 is komen te gaan, deze brief aan FilmWard.

39. ‘Het is maar de vraag of de VS verdeelder zijn dan ooit’ (9 november)

Dat de Amerikaanse verkiezingen betrekkelijk rustig en eerlijk zijn verlopen, na alles wat er geschreven is, na alle doemscenario’s die over ons zijn uitgestort, zou voor iedereen reden tot tevredenheid moeten zijn, vindt Arnon Grunberg. Hij betwijfelt of het land nu verdeelder is dan ooit, verwijzend naar de talkradio’s, die al zo lang wantrouwen en haat jegens Washington ademen, of de aanslag in 1995 in Oklahoma City, ‘nog altijd de dodelijkste aanslag van extreemrechtse, binnenlandse terroristen in Amerika’. ‘Verdeeldheid, extreme verdeeldheid was er altijd, al zorgde een aanslag als die van 9/11 er wel voor dat men dat tijdelijk vergat.’ Wat Trump uiteindelijk de kop gekost heeft? ‘Een president, ook in Amerika, is toch eveneens een symbolische priester, een dominee, een herder die zijn schaapjes verbaal gezien een beetje bij elkaar moet houden. Die rol weigerde Trump te vervullen en daarvoor is hij gestraft.’

40. ‘Waarom het idee van het Wereldcomplot zoveel mensen verleidt’ (25 november)

‘Het besef dat de wereld niet in het geheim gecontroleerd wordt, is niet alleen juist maar ook bevrijdend’, betoogt de bekende historicus Yuval Noah Harari in een opmerkelijk essay over samenzweringstheorieën. Een besef dat duidelijk niet tot iedereen is doorgedrongen. Harari, auteur van de wereldwijde bestseller Sapiens noemt een recente peiling, waarin aan 26.000 mensen in 25 landen gevraagd werd of zij geloofden dat ‘één enkele groep mensen heimelijk de gebeurtenissen controleert en de wereld regeert’. 37 procent van de Amerikanen, 45 procent van de Italianen, 55 procent van de Spanjaarden en 78 procent van de Nigerianen vonden dat ‘zeker of waarschijnlijk waar’. Harari zoekt naar de wortels van complottheorieën en legt uit waarom ze zo aantrekkelijk zijn voor zo veel mensen. En wat het voordeel is als je uiteindelijk beseft dat de wereld ingewikkelder is en de werkelijkheid grilliger dan samenzweringstheorieën je willen doen geloven.

41. ‘Messi was de beste, maar Maradona was beter’ (25 november)

Met Diego Maradona is dit jaar iemand gestorven die de beste voetballer van zijn generatie was, en wie weet ook de beste voetballer ooit. Mogelijk was Pelé beter, al was die rechtsbenig en dus minder goed dan de Argentijn. En Messi, in veel zijn evenknie of zelfs zijn meerdere, benaderde hem alleen op het veld, nimmer erbuiten. Frank Heinen over hét voetbalnieuws van 2020.

42. ‘Gedeeld verdriet brengt beterschap’ (26 november)

‘Ik wist dat, terwijl ik mijn eerstgeboren kind tegen me aan klemde, ik mijn tweede aan het verliezen was.’ In een opiniestuk in The New York Times was Meghan Markle bijzonder openhartig over haar miskraam. De hertogin van Sussex en echtgenote van de Britse prins Harry beschrijft in detail hoe ze op een ochtend in juli voelde dat het misging met haar zwangerschap, terwijl ze voor haar zoontje Archie zorgde. ‘Een kind verliezen betekent een bijna ondraaglijk verdriet met je meedragen. Velen maken het mee, maar weinigen praten erover.’

43. Niemand wil die ene gek zijn die zich aan de regels houdt, terwijl iedereen gezellig zit te feesten (11 december)

Het vervelende met massa-motivatie is dat die kan kantelen, schrijft oud-reclamemaker Guillaume Van der Stighelen. Eerst voelen mensen die regels niet volgen zich de uitzondering. Als iedereen het over dalende motivatie heeft, gaan mensen die de regels volgen zich de uitzondering voelen, en dan kantelt het. Als dan gebeurt zal de curve stijgen in januari. Vraag is of je dat kantelen als overheid alsnog kan vermijden. Communicatie kan daar volgens Van der Stighelen een grote rol in spelen. ‘Maar dan moet die goed doordacht zijn.’

44. ‘Bart De Wever zal keuzes moeten maken als hij het grote akkoord met de PS tegen 2024 wil bereiken’ (14 december)

‘Polemieken zijn vaak steriel. Maar soms kunnen ze interessante inzichten opleveren.’ Voor Alain Gerlache was dat geval met het debat over de plannen van het Brussels Gewest om een kilometerheffing in te voeren. Die ging over veel meer dan stadstol. Ze bood de contouren van een steeds autonomer stadsgewest. Een confederaal België met vier deelstaten - Vlaanderen, Wallonië, Brussel en Ostbelgien - het is niet langer ondenkbaar. ‘Ook Bart De Wever (N-VA) zal keuzes moeten maken als hij het grote akkoord met de PS waarop hij in al zijn recente interviews blijft hameren, tegen 2024 wil bereiken.’

45. Scholen per se willen openhouden: nobel, maar nu niet effectief (18 december)

Scholen zijn gevoelige materie tijdens deze coronacrisis, schrijft pedagoog en OESO-onderwijstopman Dirk Van Damme. Na uitgebreid wikken en wegen komt hij tot het besluit: ‘Absoluut de scholen willen openhouden is vanuit ethisch en pedagogisch standpunt nobel, maar in de huidige evolutie van de curves niet de meest effectieve strategie. Door scha en schande hebben landen geleerd dat de korte pijn op termijn veel beter is dan een halfslachtige en laattijdige aanpak. Ook ethisch en pedagogisch is snel en doortastend optreden beter als het netto resultaat op termijn positief is.’

46. Hoop is het vlammetje dat ons warm kan houden precies wanneer de dagen het koudst zijn (24 december)

2020 was voor Alicja Gescinska het jaar van de hoop. Dat mag eigenaardig klinken, maar een helder begrip van wat hoop is, en een heldere kijk op de voorbije maanden, ‘bieden ons een beter beeld van de toestand van de wereld en de mensheid’.