Al 75 jaar treuzelt het establishment met het benoemen van prominente figuren uit het Vlaams-nationalisme als wat ze óók waren: nazi’s

Bruno Struys is journalist.

Al 75 jaar treuzelt het establishment in Vlaanderen met het correct benoemen van prominente figuren uit het Vlaams-nationalisme als wat ze óók waren: nazi’s. Toen het graf van August Borms in juni werd gevandaliseerd, kwam districtsburgemeester Luc Bungeneers (N-VA) niet veel verder dan de platitude dat hij Borms nooit had gekend. “Ik was toen zelfs nog niet geboren. Hoe kan ik dan over hem oordelen?”

Bijzonder flauw, want een ontkenning van het vele historisch onderzoek naar Borms. De werkelijke reden voor zijn antwoorden, en dat zei hij luidop, is dat hij denkt dat sommige van zijn kiezers het niet zouden appreciëren dat hij “de confrontatie” zou aangaan. “Veel Vlaams Belangers hebben destijds op me gestemd.”

Binnen de Antwerpse N-VA zou er onvrede zijn geweest over de houding van Bungeneers, maar die blijft intern. Intussen is het graf hersteld, en dat lijkt niet meer dan logisch. Van al het vandalisme, is grafschennis allicht de laagste soort. Het is natrappen, niet tegen iemand die al op de grond ligt, maar eronder, tussen de pieren.

Toch blijft het vreemd dat het Antwerpse stadsbestuur niet kan verantwoorden dat dit graf zo snel moest worden hersteld, terwijl tientallen andere graven op het kerkhof er even slecht aan toe zijn. Dat die vernield zijn door grondverzakking en weersomstandigheden, maar niet door vandalisme, is een magere uitleg.

De pers mocht ook niet weten wanneer de steen exact op het graf zou komen, maar het Bormshuis wel. Zo kunnen de fans van Borms op Allerheiligen een mooie herdenking houden van hun ‘gekerkerde heilige’. De ruimte die zij krijgen voor hun verering, is in Vlaanderen nog altijd groter dan in de ons omringende landen.

Met het lijk van Staf De Clercq is dan weer heel wat geleurd in het verleden – een verhaal apart – maar zijn praalgraf op de Kesterheide in Gooik is strikt genomen geen graf. Het is dus een monument en een doelbewuste poging tijdens de bezetting om een pelgrimsoord te maken. Op deze plaats hield het VNV ooit de landdagen, waarmee Staf De Clercq in de jaren 30 probeerde om een klein-Vlaamse versie neer te zetten van de massabijeenkomsten van Hitler of Mussolini.

De nietsvermoedende wandelaar kan zich nu enkel baseren op een infobord van de lokale Staf De Clercq-fanclub. De Werkgroep Kesterheide noemt zich dan wel een heemkundige kring, maar er is al een heemkundige kring in Gooik. En in werkelijkheid roept de werkgroep nationalisten op om “weerwerk” te bieden aan wat officiële historici schrijven.

Voor sommige deelnemers aan bloemenhuldes voor De Clercq en Borms zal de collaboratie een smet op het blazoen van hun held zijn, maar voor een ander deel van hen is het dat zelfs niet. De Werkgroep Kesterheide dweept met de symbolen uit de tijd dat het VNV de Vlamingen probeerde klaar te stomen voor het nationaalsocialisme.

Dat monument moet niet gecanceld, maar het vacuüm dat overheden al te vaak laten, vullen anderen al 80 jaar in. Het praalgraf is een unieke kans om de gevaren van populisme en collaboratie te duiden als laatste overblijfsel van die legendarische landdagen. Het biedt ook de mogelijkheid om de complexe verwevenheid tussen een deel van het Vlaams-nationalisme en het nazisme te duiden. Voorlopig lijken lokale besturen dat vooral een vermoeiend gesprek te vinden, dat ze liever aan de extremisten overlaten, al dan niet uit kiezersgewin.