Rudi Vranckx: "Islamitische Staat weet wat ik doe. Daar ben ik van overtuigd"

Een vredig boekencafé in Leuven, daar wacht oorlogsjournalist Rudi Vranckx ons op. Bommen en kanonnen zijn hier ver weg, tenzij in de boeken die overal op de tafels liggen. Geluiden blijven beperkt tot tinkelende koffiekopjes, onbekommerd gebabbel, het geritsel van een blad dat wordt omgedraaid. En toch is Rudi Vranckx altijd op zijn hoede, vertrouwt hij ons tijdens het gesprek toe. "Het is mijn tweede natuur geworden om dingen te scannen. En dat het nooit stopt, hoort bij de job. Vorige zomer was mijn vakantie één dag bezig toen Nice werd getroffen door terreur: ik ben meteen het vliegtuig opgestapt naar Frankrijk."

Ze mogen jou op de VRT dus altijd storen tijdens je vakantie?
"Ja. Het maakt juist deel uit van de vrijheid die ik krijg. Ik hoef niet elke dag van negen tot zes op kantoor te zitten, ik mag mijn werktijd zelf indelen. In ruil zorg ik ervoor dat ik mijn programma's op tijd klaar heb en dat ik beschikbaar ben voor tv, radio en online: 360 graden noemen ze dat. Zonder die vrijheid zou ik niet kunnen functioneren. Sluit mij niet op in een bureau of vergaderlokaal, dat is een kooi voor mij."

Aan de Reyerslaan weten ze dus: 'Vergaderingen, dat vragen we niet aan de Rudi.'
(lacht) "Als de vergaderingen zinvol en niet te lang zijn, doe ik mee. Maar mijn favoriete tijdverdrijf zal het nooit worden. Ik wil meteen resultaat boeken met mijn werk, reacties losweken bij de mensen. Daarom ga ik ook veel op scholen spreken, omdat ik dat directe contact zo belangrijk vind."

Vandaag moet je op Facebook al goed zoeken naar kaarsjes of gekleurde vlaggen na alweer een nieuwe aanslag in Europa. Is die gewenning een menselijke reflex?
"Ja, natuurlijk. Het wil zeggen dat terreur een fact of life is waar we door moeten. En voor een stuk is die gewenning ook goed. Terreur draait in essentie om angst zaaien. Als er een soort routine optreedt in de samenleving, hebben de terroristen al half verloren. Want dan kunnen ze mensen niet meer de daver op het lijf jagen en van binnenuit haat kweken."

DUBIEUZE FIGUREN

Was die gewenning er bij jou al langer, door je werk?
"Goh, ook voor mij was het slikken om ineens in Europa met terreur geconfronteerd te worden. Toen ik in de jaren na 9/11 naar Irak ging, gebeurde daar elke dag wel een aanslag. Maar van zodra het vliegtuig opsteeg naar België, kon ik de knop omdraaien. Vandaag is het allemaal veel dichterbij gekomen. De waakzaamheidsmodus die ik altijd inschakel tijdens mijn werk, neem ik nu overal mee."

Ben je ook alert als je op een rustige zaterdagochtend in Leuven rondkuiert?
"Nee, dat nu ook weer niet. (denkt na) Al merken mijn vrienden wel op dat ik op een andere manier naar de werkelijkheid kijk. Het is mijn tweede natuur geworden om dingen te scannen: ik heb het snel gezien als iemand zich verdacht gedraagt. Ik ben trouwens al enkele keren aangesproken door dubieuze figuren in Leuven. Gewoon, terwijl ik rustig op een terrasje zat. Eén keer stapte een man op me af en zei in het Nederlands: 'Pas jij maar op, want we gaan winnen. Je zal nog wel zien.' Nog voor ik hem kon vragen wat hij precies bedoelde, was hij weg."

Hij bedreigde je niet?
"Het was geen persoonlijke bedreiging, maar het kwam wel intimiderend over. Een andere keer vond ik het wel angstaanjagend. Ik zat in de Mechelsestraat een koffie te drinken, toen er een man naar mij riep: 'Jij hebt bloed aan je handen, smeerlap!' Leuk is dat niet."

Heb je al gevreesd om in België in het vizier van IS te belanden?
"Nee, nog niet, maar ik ga er liever niet dieper op in, want ik wil ze ook niet op ideeën brengen. Ik ben er zeker van dat terroristen mijn werk kennen. Docureeksen als IS in het vizier en Mijn Jihad kan je makkelijk herbekijken via sociale media. Eén uitzending van Mijn Jihad heb ik zelfs laten vertalen in het Arabisch. Ze weten bij IS wat ik doe, daar ben ik van overtuigd."

ODYSSEUS ACHTERNA

In Mijn Jihad ging je op zoek naar het tegenverhaal dat de moslimgemeenschap probeert te bieden.
"Wij waren de eersten om ook het verhaal te brengen van de families van de IS-strijders. Niemand luisterde naar het relaas van de moeders, die met schuldgevoelens kampten en zich afvroegen waar hun zonen waren gebleven. Dat waren heel emotionele verhalen, en dat vind ik ook het boeiendste deel aan mijn werk."

Je brengt nochtans al 29 jaar verslag uit vanuit de loopgraven.
"Ja, dat moet haast een Europees record zijn. Het hoort bij de job, ik kan niet ontkennen dat mijn adrenaline ervan gaat stromen. Maar ik vind het veel interessanter om achter de schermen van de oorlog te gaan kijken. Onschuldige burgers die terugkeren naar hun verwoeste dorpen, dat raakt me. Mensen die op elkaar schieten? Dat is geen verhaal, maar een B-film."

Je krijgt de vraag haast elke dag: heb je geen schrik als je in oorlogsgebied komt?
"Schrik is er altijd, maar je moet kunnen blijven functioneren. Ik heb al in akelige situaties gezeten, heb mensen zien sterven rond mij, maar ik ben gelukkig nog niet verstijfd geraakt. Nu, zoiets kan altijd veranderen."

Het lijkt alsof je nu meer op dreef bent dan ooit.
"Er gebeurt ook zoveel in de wereld. Sinds de opkomst van IS bestaat de komkommertijd niet meer, ze geven me de kans niet om uit te bollen. (lacht) En ik wil dat ook niet: bij mij is het alles of niets. Niet omwille van de risico's van de job, maar omwille van de uitzichtloosheid. De wereld is zoals hij is, veel veranderen kan ik niet. Wheels keep on turning and turning. En op een bepaald moment heb je genoeg meegedraaid, zeker?"

Maar aan dat punt zijn we nog lang niet aanbeland?
"Nee! Ik heb nog zoveel te zeggen, merk ik telkens weer. Ik vind ook echt: gebruik de tijd die je hebt goed. Ik wil me niet met beuzelarijen bezighouden, enkel met dingen die ertoe doen."

Mocht je weten dat je er binnen het jaar niet meer bent, zou je dan iets veranderen aan hoe je nu leeft?
"Ik zou allicht meer tijd maken voor een aantal mensen, want mijn sociaal leven staat nogal op een laag pitje. En ik zou naar een concert van Bruce Springsteen in New Jersey willen gaan kijken. Wist je dat ik ooit het plan had om een jaar te gaan te zeilen? Odysseus achterna, de wereld rond. Ik had al een jaar zeilcursussen achter de rug toen het journalistenexamen op mijn pad kwam."

We gaan het niet alleen maar over je werk hebben. Hoe ontspan jij je?
"Ik lees, ga wandelen of werk in de tuin. En wanneer ik kan, reis ik naar Italië. Ik heb er een oude boerderij verbouwd, waar ik ook olijfolie en wijn produceer."

De kicks die je in je job opzoekt, blijven in je vrije tijd achterwege.
"Ik haal geen kicks uit mijn werk. Behalve als ik met iemand een heel emotioneel, diepgravend interview kan afnemen. Dat zijn de dingen die ik onthou. De rest, de lelijkheid, vergeet ik."