De verborgen dagboeken van Delphine Boël: ‘Ik heb nooit een oorlog gewild, ik wilde erkenning’

Delphine ontvangt ons thuis in Ukkel in haar atelier met een kopje thee. Haar kinderen Joséphine (16) en Oscar (11) zijn er niet. “Op hun leeftijd is een sociaal leven erg belangrijk, ze zijn vaak weg. We kruisen elkaar hoogstens eens in de gang. Gelukkig heb ik wel van hen kunnen genieten tijdens de lockdown.”

In Knokke is een nieuwe expositie met werk van uw hand te zien. Hoe zou u die omschrijven?

Delphine Boël: “Het is een selectie kunstwerken die samen een soort artistiek dagboek vormen. Ik heb ze gecreëerd tussen 2013 en nu. Ik heb veel gedichten geschreven, en die kalligrafisch in schilderijen verwerkt. Die teksten gaan over angst, schuldgevoelens, kwetsbaarheid, onmacht. Ik heb ze de voorbije jaren op enorme bladen papier geschreven, die ik vervolgens heb opgeborgen. Door die gedichten kon ik afstand nemen van frustraties die diep in mij verborgen zaten, maar ik heb ze lang in de kast laten liggen.”

In 2013 hebt u ook een rechtszaak aangespannen tegen koning Albert.

Boël: “Het was een belangrijke periode in mijn leven, en het zijn erg persoonlijke werken geworden. Ik heb ze tot nu verborgen gehouden. Ik heb ze zelfs niet aan mijn kinderen laten zien. Niet omdat ze er gechoqueerd door konden raken, maar omdat ze echt diepe emoties uitdrukken.

“Naast die grote doeken, die je als uittreksels uit mijn dagboek kunt beschouwen, laat ik ook enkele recente werken zien die optimistischer van toon zijn. In de kelder van de galerie heb ik bijvoorbeeld een installatie opgesteld met een hologram van mijn hoofd. Dat lijkt te drijven en richt het woord tot de bezoekers: 'Hoop. Heb lief. Wees sterk. Geef nooit op.' Die woorden herhaal ik keer op keer. Het klinkt als brainwashing, of een soort meditatie, zoals je wilt. Met dat werk wil ik ingaan tegen de negatieve brainwashing die je ondergaat door de roddelpers en de sociale media.”

Op 21 juli 2013 heeft koning Albert afstand gedaan van de troon ten gunste van zijn oudste zoon, Filip. Voor u was dat het sein om een gerechtelijke procedure op te starten, want Albert was vanaf dat moment niet langer onschendbaar.

Boël: “Ik ben niet over één nacht ijs gegaan. Maar ik botste al sinds 2001 op een muur van stilzwijgen (toen de koning het contact verbrak, red.) en het begon steeds zwaarder te wegen op mijn werk als kunstenares.”

De ondertitel van de expo Attitude luidt ‘A Selection of Politically Exposed Poetry’, een knipoog naar uw statuut van Politically Exposed Person (PEP) of politiek prominent persoon.

Boël: “Wie op een PEP-lijst staat, krijgt bijzondere aandacht van de banken (vermelde personen moeten zich meer nog dan gewone burgers aan de antiwitwasregels houden, red.). Maar bij de banken circuleert ook een zwarte lijst van de zogenaamde dirty PEPs: zij kunnen geen bankrekening openen of een hypothecaire lening krijgen. Zelfs van het ene land naar het andere reizen wordt dan problematisch.”

Wat kon u doen?

Boël: “Ik kon niet anders dan in opstand komen, vooral omdat ook mijn kinderen daar de gevolgen van moesten dragen: ik kon bijvoorbeeld niet eens een spaarrekening voor hen openen. Reizen konden we ook niet meer (haar kinderen zijn half Amerikaans, red.). Alleen door het feit dat ik 'de vermeende dochter van koning Albert' was, ben ik op die lijst beland, waarop normaal gezien alleen figuren van twijfelachtig allooi staan.”

Hebt u die moeilijke periode ook in uw kunst verwerkt?

Boël: “Woedend was ik al, maar ik riskeerde ook verbitterd te raken, en ik voelde dat ik negatieve stralingen uitzond. Om dat tegen te gaan, begon ik te schrijven zoals ik ademde. In één geut. Het was het beste wat ik kon doen in die periode, toen ik de rechtszaak was begonnen. Je kunt het in zekere zin vergelijken met een scheiding tussen twee echtgenoten. Zoiets kan vooraf onderhuids lang broeien en jarenlang zeer hard om te dragen zijn, maar zodra de officiële procedure in gang is gezet, ben je verplicht in actie te komen. Ik kon al die gedachten op papier zetten omdat ik de zaak zo hard wilde oplossen voor mezelf, mijn kinderen, hun toekomst.”

Zo lijkt uw kunst wel een vorm van therapie?

Boël: “O, maar ik heb al heel vroeg in mijn leven de therapeutische waarde van het scheppingsproces ontdekt. Mijn tekeningen en schilderijen hebben me gered in mijn jeugd. Langzaam maar zeker kon ik alles doen wat ik wilde met mijn penseel. Later heb ik een bacheloropleiding gevolgd aan het Chelsea College of Arts en ben ik beroepskunstenaar geworden. De kunst is een vorm van therapie voor mij geworden, niet voor de volle 100 procent, maar toch voor een groot deel.

“Ik voel me ook erg verwant met de Britse Tracey Emin, die haar levenservaringen in haar kunst verwerkt. Nu, ze provoceert wel meer en ze is in haar jeugd seksueel misbruikt, maar ik bewonder haar werk enorm. We komen uit heel verschillende milieus, maar ook haar ouders waren niet getrouwd en ze is in zonde geboren – zoals dat dan heet. Zij heeft wel enorm geleden onder haar familiale situatie: ze heeft meer dan één keer een abortus laten uitvoeren. Ze heeft daar zwaar van afgezien, maar tegelijk zou ze nooit in staat geweest zijn om het moederschap te combineren met haar roeping als kunstenares. Toen ik haar voor het eerst ontmoette, zei ze me: 'Ik ken jou.' Er was een mysterieuze band tussen ons, alsof we elkaar nog uit een vorig leven kenden.”

U bent zelf bij psychologen te rade gegaan, heb ik me laten vertellen?

Boël: “Ik heb al psychologische hulp gezocht toen ik nog heel jong was. Vooral bij één mevrouw, een kei in haar vak. Zij heeft me enorm geholpen om mezelf te leren analyseren.

“Deze tentoonstelling betekent voor mij het einde van een periode vol kwellingen, het einde van een pijnlijk verhaal. (Glimlacht) Dat wil niet zeggen dat er niet nog meer onaangename dingen kunnen gebeuren. Het leven spaart de problemen soms op.”

HEL IN NOTTING HILL

Delphine Boël is opgegroeid in Ukkel en daarna in Londen, waar ze samen met haar moeder Sybille de Selys Longchamps (78) woonde, toen die was hertrouwd. Ze zijn nog steeds erg close met elkaar.

Hadden jullie het onder elkaar vaak over koning Albert?

Boël: “Als kind en tiener zit je toch met veel vragen. Een kind is als een spons: het vangt alles op wat er in zijn omgeving gebeurt. Als we in België waren, bijvoorbeeld, merkte ik dat mensen anders naar me keken en een oordeel leken te vellen. Ik dacht dat dat was omdat ik een lelijk meisje was, niet omdat veel mensen in het milieu al vrij vroeg wisten wie mijn verwekker was.

“Ik merk die gevoeligheid voor het gedrag van volwassenen ook bij mijn eigen kinderen: als ik zenuwachtig ben, zijn zij niet op hun gemak, een beetje angstig zelfs. Daarom huldig ik de regel dat je kinderen altijd de waarheid moet zeggen, anders gaat hun verbeelding met hen op de loop. Die negativiteit die in mij zit, heb ik van mijn moeder. Ze straalde haar angst uit, omdat ze voortdurend in een leugen leefde om mijnentwil. We leidden een leven in het verborgene, het was absoluut niet normaal te noemen.”

Was dat ook een reden om een rechtszaak te beginnen?

Boël: “Ik heb nooit een oorlog gewild. Maar ik was wel gedwongen om het probleem via gerechtelijke weg op te lossen, omdat er geen andere optie meer was: ik wilde erkenning voor mezelf en mijn kinderen, en ik stond op een zwarte lijst.

“Ik puur uit die rechtszaak een zekere trots. Niet omdat ze goed is uitgedraaid voor mij, maar omdat ik het heb aangedurfd de moeilijkheden uit de weg te ruimen. In het leven gaat niets vanzelf. Maar de impact van de media heb ik zwaar onderschat. Mijn kwetsbaarheid is op straat gegooid, en dat jaren aan een stuk. Het voelde bij momenten erg gênant aan, zeker toen mensen die me helemaal niet kenden, commentaar begonnen te geven. Ik heb vaak het gevoel gehad dat ik overal in mijn blootje stond.”

En dat al meer dan twintig jaar, sinds Mario Danneels in 1999 uw bestaan onthulde in zijn biografie van koningin Paola. Meteen belegerden hordes fotografen uw huis in de chique Londense wijk Notting Hill.

Boël: “Het wemelt daar van de celebrity's. In vergelijking met hen was ik niemand voor de internationale pers. Maar plots was er een link met Albert, koning der Belgen. Ik kan je verzekeren: het was de hel.”

U speelde het spel in zekere zin wel mee. In uw kunst verwerkte u de Belgische vlag en koninklijke symbolen.

Boël: “Ja, maar nooit op een negatieve manier. Je verandert beter het negatieve in iets positiefs in plaats van eronder gebukt te gaan of je kop in het zand te steken. De tristesse kan op die manier aantrekkelijk worden. Het is ook niet slecht om je kwetsbaar op te stellen. Ik zie er een zekere schoonheid in.”

Hebt u nooit de neiging gevoeld om uzelf iets aan te doen?

Boël: “Neen, ik heb mezelf nooit van het leven willen beroven. Ik ben veel te bang van pijn. En er zijn andere manieren om jezelf te kwellen (glimlacht).”

Tekenend voor wat Delphine Boël heeft doorleefd, is het werk ‘Fright Fright Fright’ uit 2017, waarin ze in goud en zilver op een donkere achtergrond het volgende schreef: 'I am paralysed I analyse That is not bright Nor is it right Life is no paradise What is the future? Is it torture? My environment is rotten’ (‘Ik ben verlamd Ik ontleed Dat is niet helder Noch is het juist Het leven is geen paradijs Wat brengt de toekomst? Foltering? Mijn omgeving is verdorven’).

Door de rechtszaak hebt u de toekomst van uw kinderen ingrijpend veranderd.

Boël: “Ik heb altijd voor ogen gehouden dat ik op deze manier anderen kon helpen om hun identiteit te vinden. Weten wie je bent en van wie je afstamt, is één van de wezenlijkste elementen voor een mens. En als je kinderen hebt, draag je de verantwoordelijkheid om hun identiteit te vormen en hun waarden mee te geven. Ik heb die rechtszaak ook aangespannen voor mezelf. Ik mag er niet aan denken wat er anders was gebeurd.”

Zou u er ook aan begonnen zijn als Albert geen koning was geweest?

Boël: “Absoluut. Als hij een crimineel was geweest die in de cel zat, had ik net hetzelfde gedaan. En als hij me gezegd zou hebben dat het hem speet, was ik trotser en gelukkiger geweest dan om het even wie. Wat primeert, is te weten wie je bent.

“Mijn levensverhaal heeft me ook erg gevoelig gemaakt voor de problematiek van kinderen die anoniem geboren zijn. Kinderen die ter wereld zijn gebracht en van wie men de afkomst niet kent, willen weten wie hun verwekker is. Vroeg of laat. Dat is onvermijdelijk.”

Is dat de kracht van de bloedband? En bestaat die?

Boël: “Die bestaat, daar twijfel ik geen moment aan. Maar je mag niet verwachten dat een bloedband je automatisch van iemand doet houden. Het gaat om een beter begrip, dat heeft niets met liefde te maken.

“Ik voel me wel getroost door alle steun die ik heb gekregen. De kunstwerken die ik vandaag voorstel, weerspiegelen misschien nog niet de rijpheid die ik intussen heb bereikt, maar ze zijn de vertaling van een soort bevrijding: ik ben nu in elk geval minder bang. Mijn angst is verdwenen omdat ik in actie ben gekomen. En ik voel dat er naar mij wordt geluisterd.”

VROMER DAN DE PAUS

U hebt voor de rechtszaak ook de steun van specialisten gekregen.

Boël: “Dat is waar. Grondwetspecialist Marc Uyttendaele heeft samen met zijn team zijn schouders onder het dossier gezet. Ook Yves-Henri Leleu, die in familierecht is gespecialiseerd, heeft een cruciale rol gespeeld. En zakenadvocaat Alain De Jonghe heeft de procedure opgestart en tot op vandaag opgevolgd. Dat ik eindelijk ernstig werd genomen, heeft enorm veel voor mij betekend.”

U hebt wel meermaals kritiek, beledigingen en bedreigingen moeten slikken.

Boël: “Niet alleen in het echte leven, maar ook online. Ik heb die angst voor het publiek, voor verbale en soms zelfs fysieke agressie, moeten leren overwinnen. Als ik ergens mijn kunst tentoonstelde, ervaarde ik meer dan eens druk, en soms moest ik zelfs mijn werken terugtrekken. Toezeggingen werden plots geannuleerd, of bedrijven wilden zich katholieker dan de paus voordoen en konden niet meer met mij samenwerken, omdat ze het koninklijke hof niet wilden mishagen.”

Hoe hard stonk de beerput van de sociale media?

Boël: “Ik werd meer dan eens bedreigd. Of iemand zei bijvoorbeeld: ‘Je had dood moeten zijn. Je moeder had maar de pil moeten nemen.’ Een man heeft eens de Charleroise Steenweg hier in Brussel geblokkeerd met zijn auto, uit protest tegen een tentoonstelling van mij in een galerie aan het Stefaniaplein, die nu jammer genoeg niet meer bestaat. Volgens hem was ik ‘de schandvlek van België’. Vervolgens probeerde hij binnen te raken in de galerie. Hij leek wel een losgeslagen gek, hij was helemaal over zijn toeren. Hij wilde de koning – zíjn koning – redden, riep hij. Ik had geen lijfwachten, maar gelukkig hebben twee portiers hem buiten kunnen houden.'”

Tot slot: kunt u nog van mannen houden?

Boël: “Ik moet toegeven dat ik in het begin niet zo enorm veel respect voor hen had. Maar ik heb wel altijd van mannen gehouden. Ik ben nu al twintig jaar samen met dezelfde partner (de Amerikaan Jim O'Hare, red.). Met een achtergrond als de mijne is dat niet evident. En zoals veel kinderen van gescheiden ouders heb ik bewust moeten werken aan mijn eigen rol als ouder. Je leert te achterhalen waar je onrust vandaan komt en probeert ze te bedwingen. En dat is me nu wel gelukt, mag ik zeggen.”

De expo Attitude van Delphine Boël loopt nog tot 13 september in Guy Pieters Gallery in Knokke.

© Paris Match / Vertaling en bewerking: Lieven Germonprez