De kwalijke dampen boven het rookverbod

Een tevreden roker is geen onruststoker. (oud gezegde)
Ik ben gestopt. Een half jaar geleden. Het was van moeten. Maar ik heb de dokter niet helemaal zijn zin gegeven. Eentje per dag nog. Tenzij bij feestjes, dan let ik er niet zo op. O ja, het zal mijn dood bespoedigen. Maar wil ik wel duizend worden? En wil ik wel mee marcheren in het gezondheidsgeloof? Straks sta ik bijgod nog te joggen, beland ik in het doel bij de veteranenploeg van de VRT of klim ik op een koersfiets om de Mont Ventoux te bedwingen.

Er zijn grenzen. Mijn gezondheidsoffer beperkt zich tot een wandelingetje op zijn tijd. En misschien sta ik alleen, maar ik denk dat een overheid die het meent met de volksgezondheid beter het automobiel kan aanpakken. Een echt gezondheidsbeleid had de auto al lang uit de wereld geholpen en een land als het onze, een stadstaat tenslotte, voorzien van een modern metronet in plaats van een zieltogende moeder aller spoorwegen aan het infuus te houden.

Het is niet alleen de hypocrisie van onze bewindvoerders of hun selectieve verontwaardiging over het gedrag van sommige onderdanen of het afwentelen van verantwoordelijkheid op de bevolking die me storen. De bedenkelijke pluimen op de politieke hoed komen van gehoorzame landgenoten. Sinds wanneer verheugt een democratie zich op volgzaamheid?

Het is ook de totale afwezigheid van debat over de geschiedenis van dit betuttelend optreden die steekt. We weten natuurlijk dat paus Urbanus VII in 1590 het roken verbood in de kerken, maar zouden we nog even welgezind en eendrachtig het huidige verbod aanvaarden als we ons herinnerden dat het vrijwel identiek is aan wat begin de jaren veertig in Duitsland van kracht was? Verboden te roken in openbare gebouwen en partijlokalen. Verboden te roken voor soldaten van de Wehrmacht op straat. Verboden ook thuis te roken voor de SS. Verboden rookwaren te verkopen aan meisjes of vrouwen ('die deutsche Frau raucht nicht'). Extra snoepgoed voor militairen die niet rookten. Toch steeg het aantal rokende Feldwebels naarmate de oorlog vorderde, om van een duizelingwekkend cijfer van bijna 90 procent in te storten na de bevrijding. Ha, ja, de bevrijding! Was dat niet iets van chewing gum, swing en sigaretten? Excuseer me daaraan te herinneren.

Paria's zonder davidster
De experimenten van de universiteit van Jena waartoe de Führer, een zware ex-roker, opdracht gaf en waar voor het eerst het verband was gelegd tussen roken en longkanker, werden vergeten in de euforie en de muziek van de bigbands. Tot ze begin de jaren vijftig werden afgestoft door de Britse epidemioloog Richard Doll. Het onderzoek van het Wissenschaftliches Institut zur Erforschung der Tabakgefahren was voor de Führer zo belangrijk dat hij het persoonlijk financierde. Het magazine Reine Luft, 'Propere lucht', beet de spits af in de antirookcampagne, maar ook Die Genussgifte (De genotsmiddelen) en Auf der Wacht deden hun best, samen met de Hitlerjugend, de Bund Deutscher Mädel en de Reichsstelle für Rauschgiftbekämpfung.

Weldra was roken verboden op treinen en trams, reclame voor tabak werd aan banden gelegd en het uitlachen van antitabaksactivisten werd strafbaar (toegegeven: in sommige Duitse schuilkelders waren er aparte rookruimtes). Eigenaardig genoeg steeg het aantal rokers in het Derde Rijk sneller dan in pakweg Frankrijk, dat lijdzaam zag hoe zijn onderdanen zich de kanker in rookten.

Het is een les die de huidige kruisvaarders blijkbaar niet hebben begrepen, dat banvloeken minder bereiken dan redelijke argumenten en dat ze nieuwe zondebokken creëren, paria's zonder davidster. Overigens bleef Magda Goebbels ondanks de officiële propaganda onverstoorbaar verder paffen, maar misschien kwam dat doordat bevoorrechte categorieën, waarbij ook frontsoldaten en leden van de Hitlerjugend, rookwaren 'verdienden' en ontslagen waren van de Gesundheitspflicht die gold voor het Herrenvolk, dat niet rookte want dat leidde tot degeneratie van het ras. Negers rookten, Ariërs niet.

En natuurlijk waren de Joden verantwoordelijk voor de plaag. Wie zal het verwonderen dat het naoorlogse democratische Duitsland zich ongemakkelijk voelt bij het rookverbod en dat de eerste overtreder van dit 'tijdelijk verschijnsel', zoals hij het noemt, oud-kanselier Helmut Schmidt (92) was, goed voor drie pakjes menthol per dag? Ecofascisme.

Het verhaal is niet volledig zonder een voetnoot over de vader van het hedendaagse rookverbod, Sir William Richard Shaboe Doll, gestorven op de gezegende leeftijd van 92 in 2005. Doll was net als Hitler een ex-roker. Hij bevestigde in 1950 wat de nazi-onderzoekers hadden gezegd: roken betekent longkanker. Dolls bevindingen leverden hem meer dan één lintje op en een promotie tot professor in Oxford.

Nieuw Utopia
Helaas voor deze witte ridder werden in zijn nalatenschap vervelende documenten aangetroffen. Jaren lang kreeg hij van chemische bedrijven geld om in hun voordeel te pleiten voor de rechter. Het ging onder meer om asbestproducenten. Van Monsanto kreeg hij jaren lang 1.500 dollar per dag om voor een Australische regeringscommissie vol te houden dat het ontbladeringsmiddel Agent Orange, door de Amerikanen gebruikt in de oorlog in Vietnam, onschadelijk is voor de mens. Overigens weigerde Sir Richard tot het einde van zijn dagen te geloven in het gevaar van passief roken (een term die in nazi-Duitsland werd bedacht) en in de nefaste gevolgen van gsm-gebruik.

De kwalijke dampen die boven het rookverbod hangen, zijn schadelijk. Het is ongezond dat het verbod discriminatie en onverdraagzaamheid wettigt en bevordert. Er was in het debat nooit een ernstige afweging tegen deze maatschappelijke prijs. Rokers zijn asociaal en worden voorgesteld als apen en idioten. Ze zijn de moordenaars van de passief rokende medemens. De bokken en de schapen, de goeden en de slechten, stigmata en veroordelingen, stilzwijgend wordt ervan uit gegaan dat daar opnieuw vraag naar is. Net als toen.

Het eindpunt van deze zuivering, ongetwijfeld een nieuw Utopia, zal met de tijd duidelijk worden. Nu al gaan stemmen op om rokers uit te sluiten van medische zorgen 'omdat ze het zelf hebben gezocht'. In het beschaafde Groot-Brittannië is amper nog geld voor longkankeronderzoek. De vrijheid en verantwoordelijkheid die het Westen zegt te willen uitdragen over de planeet maskeren een maatschappij die haar leden wantrouwt en het geloof in sociale controle en debat inruilt voor verboden die aanzetten tot subversie en incivisme.

Noem mij een protestroker van een sigaret per dag na het middageten aan mijn eigen tafel. Een protest tegen een betuttelende maatschappij die haar leden degradeert tot onverantwoordelijke peuters. Tenzij vanzelfsprekend de beter gesitueerden onder ons die lid worden van een privéclub of gaan nestelen in het ruime, afgezogen salon van een uitspanning die zich dat kan veroorloven. Ver van de duivenmelkers, de wielerfanaten, het rollende plebs en de kunstenaars, die voortaan verbannen zijn uit de openbaarheid.

Misschien is het te vergelijken met de zwijgende meerderheid die nu al ruim een jaar uit de mond van pezewevers het kwezelachtige gezever over de splitsing van het land moet ondergaan. Heren en dames regelneven en -nichten van de onfeilbaarheid, die ontroerend eensgezind beslisten tot het voeren van een oorlog tegen Libië, waarvoor succes gewenst, het is niet in u opgekomen om te rekenen op het onderscheidingsvermogen van uw onderdanen, te vertrouwen op hun wijsheid en hun de keuze te laten tussen een zaak met en een zonder sticker.

Strekt dit u werkelijk tot eer en zullen wij morgen met zijn allen, overtreders van de gezondheidsplicht niet te na gesproken, dankzij u alleen nog van ouderdom sterven? Als dit uw opzet mocht zijn, dan is er nog werk aan de wapenwinkel. Maar misschien moet ik zo diep niet graven. Waarschijnlijk is ook dat graven ongezond. Misschien is het alleen maar uw bedoeling om het gesprek te smoren. In dat geval verdient u onze dank voor de gewij... gezonde stilte, al is ze een beetje doods.