Na halve eeuw gevangenschap wordt orka Lolita (57) vrijgelaten

De terugkeer van Lolita, decennialang de grootste attractie van het Miami Seaquarium, wordt een gedurfde operatie die zo’n 15 tot 20 miljoen dollar gaat kosten. Als de bijna 2.300 kilo zware Lolita dwars door Amerika is gevlogen, zal ze daarna in de wateren bij de staat Washington weer moeten wennen om in het wild te leven.

De 57-jarige Lolita gaat terug naar het gebied waar ze in 1970, toen ze nog geen vier jaar oud was, gevangen werd genomen om de rest van haar leven dienst te doen als toeristische attractie. Haar vermoedelijke moeder (95) zwemt er naar verluidt nog steeds rond. Terwijl haar moeder nog van haar vrijheid kon genieten, moest Lolita decennialang rondjes zwemmen in een veel te klein bassin en een aantal keren per dag figureren in een show ter vermaak van vooral kinderen.

Op donderdag sloot het Miami Seaquarium een akkoord met dierenbeschermers en twee miljonairs die zich het lot van Lolita hadden aangetrokken, waarmee er een einde komt aan jarenlange acties om de orka vrij te krijgen. Mede door de documentaire Blackfish uit 2013, over het leven van orka’s in gevangenschap, stond het aquarium onder grote druk om de populaire shows van Lolita te beëindigen en haar vrij te laten.

“Lolita is gezond en heeft het prima naar haar zin”, aldus het park destijds over de op één na oudste orka in gevangenschap ter wereld. Maar nadat de Mexicaanse zakenman Eduardo Albor met zijn dochter een show van Lolita had bezocht – kort voordat hij het Seaquarium in 2021 kocht – was ook hij om. Zijn dochter was ontdaan over het bassin van 18 bij 20 meter, een van de kleinste van Noord-Amerika, waarin Lolita haar leven doorbracht.

Kunstjes vertonen

“Ik wil hier niet zijn, dit is veel te klein voor Lolita”, zei ze toen tegen haar vader. Albor nam zich toen voor om Lolita zo snel mogelijk vrij te laten als hij het park had overgenomen. Een jaar na de overname schrapte hij de shows waarin Lolita allerlei kunstjes vertoonde, die populair waren bij gezinnen. Het hoogtepunt was altijd het moment dat ze met haar staart keihard op het water sloeg om de bezoekers op de eerste rij kletsnat te maken.

“De droom om Lolita weer terug te brengen naar waar ze vandaan komt, is nu dichterbij dan ooit”, aldus Albor, eigenaar van 32 attractieparken, donderdag bij de presentatie van de deal die hij met de ‘Vrienden van Lolita’ had gesloten. Deze groep van wetenschappers, walvisdeskundigen, dierenartsen en orkatrainers, die de laatste tijd waakte over de gezondheid van Lolita, gaat er nu voor zorgen dat ze in twee jaar weer kan terugkeren.

Het doel is om haar eerst onder te brengen in een beschermd gebied in een baai, zodat ze kan wennen. Daarna moet worden gekeken óf en wanneer Lolita weer terug kan naar de Stille Oceaan, zodat ze weer contact kan maken met soortgenoten. De vraag is wel of dat allemaal mogelijk is. Lolita, die gevangen werd genomen in de Puget Sound, een zeearm van de Stille Oceaan bij Seattle, kent al bijna haar hele leven alleen het beschermde ‘tankleven’.

‘Eenzaamste orka’

Zo is ze gewend om op gezette tijden gevoed te worden. Contact met een andere orka heeft ze niet meer gehad sinds haar tankgenoot Hugo ruim veertig jaar geleden overleed, terwijl orka’s groepsdieren zijn. De enige andere dieren die Lolita sindsdien heeft gekend, zijn de dolfijnen die deel uitmaakten van de Seaquarium-shows. Dierenactivisten wijzen er niet voor niets op dat het imposante dier waaraan miljoenen bezoekers zich decennialang hebben vergaapt, in wezen “de eenzaamste orka” in de wereld is.

“Er is geen wetenschappelijk bewijs dat Lolita kan overleven in een afgesloten baai of de Stille Oceaan”, aldus het Seaquarium in 2015, toen activisten elke dag voor de poort stonden om bezoekers te overtuigen het park te boycotten. “Het zou roekeloos zijn om haar leven te beschouwen als een experiment.”

Deskundigen, onder andere van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), deelden deze kritiek. Zij twijfelen of Lolita ooit wel aansluiting kan vinden bij een groep orka’s en geaccepteerd zal worden. Ook vragen ze zich af of Lolita het vervuilde water wel aankan. Onder de ‘Vrienden van Lolita’ en dierenactivisten heerst desondanks groot optimisme dat de terugkeer van Lolita een succes zal worden. Zo zal haar weer aangeleerd worden om te jagen.

Ook hopen ze dat ze snel weer contact maakt met haar familie. “Er is zonder twijfel de mogelijkheid voor haar om akoestisch contact te maken met haar familie”, aldus Charles Vinick, mede-oprichter van de ‘Vrienden van Lolita’ en directeur van het Whale Sanctuary Project. “En mogelijk fysiek, in na verloop van tijd.”