Hoe Kamala Harris met bezoek aan Afrika toegang tot gigantische afzetmarkt probeert te vrijwaren

Dinsdag stond Kamala Harris onder de Poort van de Zwarte Ster in Ghana, de plek waarop de voormalige kolonie, als eerste in Afrika, in 1957, de onafhankelijkheid uitriep. Halverwege deze eeuw zal een kwart van de wereldbevolking Afrikaans zijn, sprak Harris. “Wat op dit continent gebeurt, wordt gevoeld door de hele wereld”, waarna ze voorbeelden opnoemde van Afrikaanse innovaties. Drones die medicijnen rondbrengen in Rwanda, of het mobiel betalingsverkeer in Kenia. Harris beperkte haar boodschap beslist niet tot de landen die ze bezocht – Ghana, Tanzania en Zambia – de VS willen bij héél Afrika in het gevlij komen.

Paringsdans

De rondreis is het voorlopige hoogtepunt van de paringsdans die de regering-Biden heeft ingezet sinds de Afrika-top in Washington, afgelopen december. Harris is in korte tijd de vierde Amerikaanse hoogwaardigheidsbekleder die afreisde naar Afrika. First lady Jill Biden (Namibië, Kenia), minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken (Ethiopië, Niger) en die van Financiën Janet Yellen (Senegal, Zambia en Zuid-Afrika) gingen haar de afgelopen twee maanden voor.

In Ghana sprak vicepresident Harris met president Nana Akufo-Addo, beloofde zijn land een financiële injectie van 139 miljoen dollar, en sprak met jongeren en vrouwelijke ondernemers. Ook bezocht ze een fort van waaruit tot slaaf gemaakten naar Amerika werden gestuurd – Harris was er zichtbaar geëmotioneerd, zo tekenden verslaggevers op.

Woensdagavond vloog ze naar Tanzania, waar president Samia Suluhu Hassan onder andere een half miljard voor infrastructuur, transport en digitale technologie in het vooruitzicht werd gesteld. Gisteren reisde ze door naar Zambia, voordat ze naar Washington zou terugkeren.

De Amerikaanse ouvertures hebben een overduidelijk doel: een tegenwicht bieden tegen de groeiende invloed van Rusland en China. Heel plat valt de hernieuwde interesse van de VS terug te voeren op het Oekraïne-conflict, zegt Afrika-deskundige Mirjam de Bruijn (Universiteit Leiden). De oorlog maakte scherp dat er een nieuwe wereldorde is ontstaan, eentje waarin Afrikaanse landen wat te kiezen hebben.

Maar het is meer dan dat: veel Afrikaanse landen – zeker voor de dubbele klap van corona en de Oekraïne-oorlog – zijn de snelst groeiende economieën ter wereld. “Afrika zélf produceert heel weinig, het gaat de VS of China vooral om de toegang tot een afzetmarkt die alleen maar groter en groter zal worden.”

De keus van landen is ook niet toevallig – met Ghana, Zambia en Tanzania bezocht Harris niet alleen relatief stabiele landen, verdeeld over west, oost en zuid. Ook zijn het landen waarin China de afgelopen jaren flink heeft geïnvesteerd, met name Zambia staat flink bij Peking in het krijt.

Lgbti+-rechten

In die veranderende wereld past ook een benadering waarin het Westen Afrikaanse landen niet langer vertelt wat ze moeten doen, zegt De Bruijn. Toch schrikt Harris er niet voor terug lgbti+-rechten aan te kaarten – die in veel Afrikaanse landen de laatste tijd danig in het gedrang zitten.

Ook in Ghana. Afgelopen maandag ging president Akufo-Addo op een gezamenlijk persconferentie met Harris in op de vergaande anti-lgbti+-wetten die momenteel in het Ghanees parlement worden besproken. Hij zei desgevraagd te verwachten dat ‘bepaalde elementen’ van de wet zullen worden ‘afgezwakt’ voordat hij er zijn handtekening onder zou zetten. Die opmerking is nu gesprek van de dag in Accra, zegt politicoloog Hassan Wahab vanuit de Ghanese hoofdstad.

“Het wordt hier opgevat dat de president wel erg makkelijk toegaf aan Amerikaanse druk, het is hem al op een reprimande van de parlementsvoorzitter komen te staan. Wetten worden nu eenmaal gemaakt conform de wensen van de bevolking. Die zouden niet moeten dienen als diplomatiek wisselgeld, zo klinkt het hier”, aldus Wahab.