Zo leeft u lang én gelukkig: ‘De grootste winst boek je vanaf wanneer je naar één of twee goede relaties gaat’

Goede relaties vergroten uw kans op een lang en gelukkig leven. Psychiater Robert Waldinger en psycholoog Marc Schulz, die het langstlopende geluksonderzoek ter wereld leiden (het loopt al sinds 1938!), leggen uit waarom dat zo is, en hoe u in uw eigen leven die warme relaties kunt cultiveren. ‘Connectie met anderen kan echt verrijkend zijn, maar je moet jezelf soms een zetje geven.’

Als u nadenkt over wat er nodig is om gezond oud te worden, denkt u misschien in de eerste plaats aan gezond eten en voldoende bewegen. Dat is belangrijk, maar volgens de Amerikaanse psychiater Robert Waldinger (Harvard Medical School) en psycholoog Marc Schulz (Bryn Mawr College) verre van voldoende.

Samen leiden ze de Harvard Study of Adult Development, de langstlopende studie naar geluk ter wereld. Het onderzoek startte in 1938, en van de oorspronkelijke proefpersonen zijn er vandaag nog enkele tientallen in leven. De studie volgt inmiddels ruim 1.300 afstammelingen van de oorspronkelijke 724 proefpersonen en peilt geregeld naar hun wel en wee. Deelnemers aan de studie leggen medische onderzoeken af, ondergaan psychologische tests en beantwoorden uitgebreide vragenlijsten.

In Het goede leven: lessen van het langstlopende wetenschappelijke onderzoek naar geluk leggen Waldinger en Schulz uit wat we kunnen leren van deze en andere studies naar wat mensen doet floreren. Als ze daaruit één belangrijke boodschap moeten distilleren, dan is het dat goede, warme relaties onontbeerlijk zijn voor een goed leven.

Wat verstaan jullie precies onder dat goede leven?

“Een goed leven betekent niet dat je de hele tijd gelukkig bent. Het is gevuld met plezier en geluk, maar onvermijdelijk ook met zorgen, verlies en teleurstelling. Vaak zijn het net die moeilijkheden die een leven rijker maken. Het goede leven draait om een dieperliggend gevoel van voldoening, waarde en betekenis, ongeacht hoe leuk of ellendig het leven op één bepaald moment is.”

Wat zijn goede relaties, en hoe houden die ons lang gelukkig en gezond?

“We hebben allemaal het verlangen om gezien en gehoord te worden. Om ons begrepen en gesteund te voelen. We hebben mensen nodig die we kunnen vertrouwen en die ons helpen. Relaties die ons die ervaringen bieden, doen ons opleven, en helpen ons om te gaan met de uitdagingen in het leven.

“Ze kunnen onze gezondheid op verschillende manieren beïnvloeden. Gezond leven is besmettelijk. Als je een partner of vrienden hebt die dat doen, stimuleert dat jou om ook te sporten of gezonder te eten.”

“Maar relaties kruipen ook onder je huid, en dat is echt fascinerend. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat je pijn anders ervaart als je iemands hand vasthoudt, en dat wonden trager genezen bij mensen zonder warme relaties met anderen. Eenzaamheid is geassocieerd met een onderdrukt immuunsysteem en slechtere slaap. Volgens sommige studies is het even ongezond als obesitas en roken.”

Hoe zorg je ervoor dat goede relaties je leven verrijken?

“De eerste stap is goed over je relaties na te denken. Welke mensen geven mij energie wanneer ik ze zie? Op welke manieren steunen mensen mij? Maar ook: welke relaties vreten energie en putten mij uit?

“Stimulerende relaties zorgen ervoor dat je je beter voelt, zelfs wanneer je niet langer in het gezelschap van de persoon in kwestie bent. Uitputtende relaties leiden tot spanning en frustratie, en kunnen je het gevoel geven dat je slechter af bent dan wanneer je alleen zou zijn.”

Als je die balans hebt opgemaakt, wat dan?

“We moeten over relaties leren nadenken in termen van sociale fitheid. We vinden het normaal om te investeren in onze fysieke fitheid door te gaan sporten. Terwijl we van relaties lijken te denken dat ze vanzelf standhouden. Maar net als voor een fit lichaam, moet je voor goede relaties bewust moeite doen.

“Heb je de mensen die belangrijk voor je zijn dat onlangs nog laten weten? Breng je genoeg tijd met hen door? Zijn er manieren waarop je dat vaker zou kunnen doen, bij voorkeur op regelmatige basis? Tijd maken is echt cruciaal.

“Maar denk ook na over wat de minder goede relaties precies moeilijk maakt. Kan jij daar zelf iets aan doen? Hoe belangrijk is de persoon in kwestie voor jou? Als dat zo is, maak dan tijd om te praten over wat er beter kan. Al moet die bereidheid natuurlijk van twee kanten komen.”

Doet het aantal relaties dat je erop nahoudt er wat toe?

“De meeste studies wijzen uit dat mensen die meer relaties hebben, gelukkiger zijn. Dat is niet onlogisch als je bedenkt wat anderen je allemaal kunnen bieden. Het is heel moeilijk om dat allemaal van één persoon te verwachten, bijvoorbeeld je partner.

“Maar de grootste winst boek je vanaf wanneer je naar één of twee goede relaties gaat. Meer is altijd beter, maar de extra voordelen worden kleiner.

“Veel hangt ook af van wie je bent. Sommige mensen zijn in hun element in een groot gezelschap, anderen voelen zich het best als ze bij één vriend of een paar vrienden zijn.”

Jullie wijzen op het belang van nieuwsgierigheid, generositeit en dankbaarheid om relaties te doen werken.

“Het is erg belangrijk om echt geïnteresseerd te zijn in wat de andere persoon beleeft en wat er in hem omgaat. Dat begint met je volle aandacht te richten op jullie contact, en je nieuwsgierigheid ook te laten blijken.

“De steun die iemand jou biedt heb je niet echt in de hand, maar het is een goed begin om zelf behulpzaam te zijn, onder het motto ‘je krijgt wat je geeft’. En het is ook belangrijk om dankbaarheid te tonen en uit te spreken. Vooral in partnerrelaties kunnen mensen de neiging hebben om vooral te focussen op wat de ander verkeerd doet, zoals de vaat te lang laten staan. Probeer de focus te verleggen naar wat de ander wel goed doet, en je appreciatie daarvoor te laten blijken. Dankbaar en genereus zijn zorgt er bovendien ook voor dat je je zelf beter voelt.”

Sommige mensen zullen ongetwijfeld denken: ik ben niet zo sociaal en zit zo niet in elkaar, ik kan dat allemaal niet.

“Onze genen, ervaringen in onze kindertijd en de cultuur waarin we opgroeien bepalen mee wie we zijn. Maar iedereen kan wat in de goede richting opschuiven.

“Neem bijvoorbeeld praten met mensen die we niet of nauwelijks kennen. Meer tegen vreemden praten is een goed idee. Maar mensen die van nature verlegen zijn, hebben het daar erg moeilijk mee. Omdat ze bang zijn om afgewezen te worden, of een slechte indruk te maken. Maar als je mensen daar in het kader van een studie toe dwingt, ervaren ze dat achteraf als prettig en voelen ze zich beter. Dat soort connectie met anderen kan echt verrijkend zijn, maar je moet jezelf wel een zetje geven.”

Niet alleen hechte relaties zijn belangrijk?

“Nee. Echte vrienden, die voor je klaarstaan en die je in het midden van de nacht kunt bellen, zijn natuurlijk erg belangrijk. Maar we onderschatten het belang van interactie met iemand op de trein, of met de persoon die je elke dag een koffie serveert. Dat soort contacten bezorgen je een gevoel van menselijkheid en verbondenheid, van er niet alleen voor te staan in de wereld. Dat gevoel is krachtiger dan veel mensen vermoeden.”

Zijn familiebanden een geval apart?

“Voor veel mensen wel, maar je kan relaties met anderen ontwikkelen die even waardevol zijn. Wat ze natuurlijk bijzonder maakt is dat het de eerste relaties zijn die we aangaan, op een moment dat we nog erg beïnvloedbaar zijn. Het zijn ervaringen waarop je later verder bouwt. Het zijn onze eerste kansen om te leren om te gaan met anderen, emoties en conflicten.”

Hoe bepalend zijn goede relaties en de warmte die we in onze kindertijd ervaren - of het gebrek eraan - voor het verdere verloop van ons leven?

“We zien verbanden tussen de kwaliteit van relaties in het latere leven van mensen en hoe goed en warm de relatie met hun ouders was. Dat effect is er, maar het is beperkt. Het betekent niet dat je lot bezegeld is. Positieve ervaringen in de kindertijd zijn een bonus, negatieve een uitdaging. In de decennia die volgen krijg je veel kansen om de vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn om goede relaties aan te knopen.”

Wie waardevolle relaties wil, moet volgens jullie bereid zijn zich kwetsbaar op te stellen.

“Als relaties zo belangrijk voor ons zijn, kan je je afvragen waarom we er niet meer tijd en moeite in stoppen. Dat komt deels doordat relaties complex en moeilijk te controleren zijn. We worden teleurgesteld of afgewezen, en dat doet pijn. Maar om de vruchten van een goede relatie te plukken, moet je bereid zijn jezelf bloot te geven. Ook contact maken met vreemden betekent dat je jezelf een beetje kwetsbaar opstelt.

“Dat is allemaal angstaanjagend, want je loopt het risico gekwetst te worden. Maar tegelijk stel je jezelf open voor de voordelen die een relatie biedt.”

Op de vraag waarom ze niet meer in relaties investeren zullen veel mensen wellicht antwoorden dat ze daar de tijd niet voor hebben.

“Dat is inderdaad een algemeen gevoel. Volgens sommige studies brengen we tot 10 uur per dag achter een scherm door. Voor ons werk, maar ook in onze vrije tijd, onder meer op sociale media. Mensen zouden hun tijd moeten beschouwen als een kostbare grondstof, en goed nadenken over waaraan ze hun tijd spenderen. Investeren in relaties betekent tijd maken, en die tijd ook effectief benutten door er met je volle aandacht bij te zijn.”

Helpen sociale media ons om relaties te onderhouden, of is het net andersom?

“Ze kunnen nuttig zijn om mensen te verbinden die bijvoorbeeld ver van elkaar wonen, of die opgroeien in een kleine gemeenschap waarin ze zich een buitenstaander voelen.

“Maar als je sociale media niet gebruikt om met anderen te communiceren, maar enkel om te kijken naar het gecureerde beeld dat mensen daar van hun leven schetsen, loop je wel het risico dat je je slechter gaat voelen.”

“Contact via tekstberichten is natuurlijk niet hetzelfde als face-to-face interactie, waarbij je emoties veel beter kan inschatten. Het is een interessante vraag welke impact de vervanging van fysieke door online contacten op de ontwikkeling van jongeren heeft.”

Veel mensen zien het aantal mensen met wie ze goede relaties onderhouden mettertijd dalen. Hoe erg en onvermijdelijk is dat?

“Onderzoek bevestigt dat onze sociale cirkel krimpt naarmate we ouder worden. Tegelijk stellen we vast dat mensen vaak gelukkiger worden, deels doordat ze meer uit de contacten halen die nog overblijven.

“Investeren in je sociale fitheid is echter iets dat je op elke leeftijd kan en zou moeten doen. Zeker wanneer je met pensioen gaat, en een belangrijke bron van connecties wegvalt, is het nuttig om niet alleen na te denken over hoe je de banden met vrienden en familie kunt aanhalen maar ook hoe je een nieuw sociaal netwerk kunt uitbouwen. Een nieuwe activiteit zoals vrijwilligerswerk of een nieuwe hobby is vaak een prima manier om dat te doen, en dat lukt ook op latere leeftijd. Het is nooit te laat om aan goede relaties te werken.”

Jullie pleiten ervoor om een ‘onderzocht’ leven te leiden. Wat betekent dat precies?

“Het betekent dat je af en toe stilstaat bij hoe je leven verloopt, wat je waarden zijn, of je volgens die waarden leeft. En als dat niet zo is, kan je dan iets doen om dat te veranderen? Vaak gebeurt het leven gewoon. We zijn druk bezig, zonder de dingen te overdenken. Ga even zitten, en vraag je af wat belangrijk voor je is. Niet over vijf of tien jaar, maar nu. Het goede leven is niet iets om naar te streven in de toekomst, maar het leven dat je op dit moment leeft.”

Robert Waldinger en Marc Schulz, Het goede leven, ten have, 436p., 24,99 euro