Zo bouw en woon je duurzaam, ecologischer en comfortabel

Nu de huizenmarkt ten prooi is aan torenhoge prijzen en de energiekosten de pan uit rijzen, lijkt de tijd rijp om anders (lees: duurzamer) te kijken naar wonen. Welke alternatieven zijn er momenteel in Vlaanderen beschikbaar om wonen in een groener jasje te steken? En wat gaat de toekomst brengen?

Dat de Vlaamse huizen en appartementen grote vervuilers zijn, is geen verrassing. Volgens Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, zijn gebouwen goed voor 36 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen in Europa, en voor 40 procent van het totale energieverbruik. Maar het kan anders: het concept ‘wonen’ kan op veel verschillende manieren worden ingevuld. Hoe kan het klimaatneutraler, duurzamer, zonder aan comfort in te boeten? De Morgen zocht enkele verrassende en beloftevolle projecten voor u uit.

Woon eens in een serre

Het is volledig zelfvoorzienend, milieuvriendelijk en de Toscaanse lente is nooit veraf, ook al vriest het in de weilanden rondom deze opvallende woonst de stenen uit de grond. Architect Koen Vandewalle was de eerste Belg met een kaswoning, waarbij zijn huis in een enorme serre staat, omgeven door een mediterraans aanvoelende tuin, inclusief citrusbomen.

Wanneer Vandewalle het over zelfvoorzienend heeft, dan meent hij dat echt. De serre staat garant voor de verwarming, elektriciteit wordt aangeleverd door de zonnepanelen, het water uit de kraan is regenwater, en zo kan hij nog een tijdje doorgaan. Het huis is gebouwd volgens het cradle-to-cradle-principe: als je het afbreekt, kun je alles opnieuw gebruiken.

Bouw zelf een duurzaam huis

Omdat Carlo en Paulien telkens bot vingen op de huizenmarkt, en een appartement in een grootstad al helemaal onbetaalbaar was, gingen ze voor een zelfgemaakt tiny house, volledig gemaakt van gerecycleerde materialen. Ze verkasten hun project naar een voormalige stortplaats in Den Bosch, waar een experimentele woongemeenschap creatief wonen enkel toejuicht. Het geheel, dat veel weg heeft van een tent met een kleinschalig huisje in, is een toonbeeld van laagdrempelig duurzaam wonen.

Cohousing is geen vuilnisbelt meer ...

Cohousing: een concept dat vaak wrange herinneringen oproept aan een smerige studententijd vol verstopte lavabo’s, stinkende douches, vettige keukens en koten waar de vloer verborgen ligt onder een vuilnisbelt die nog net geen pootjes heeft gekregen. Maar het hoeft niet zo armzalig te zijn. De negatieve connotatie die nog steeds rond cohousing hangt, is ondertussen al lang passé. Drie cohousers delen hun ervaring met het concept, en hoe je zo’n project succesvol aanpakt. Daarnaast willen ze ook etaleren dat cohousing geen wansmakelijke herinneringen moet oproepen, maar ook heel luxueus kan.

... en ook projectontwikkelaar Frederico Bisschops is fan

Niet enkel de voorgaande getuigenissen bewijzen het, ook projectontwikkelaar Frederico Bisschop is fan van het cohousingconcept. Als het aan hem ligt, hanteren in de toekomst een miljoen Vlamingen cohousing of een andere vorm van collectief wonen. Het is het antwoord op de stijgende energieprijzen en de krapte op de immomarkt, en het is voor hem de volgende logische stap in de ecologische revolutie.

“We moeten de kernen verdichten”, vertelt Bisschops. “Dat kan door de ruimtes die er zijn compacter samen te nemen. Dat is wat cohousing doet. Maar het zou geen oplossing zijn om oude boerenhoven, die op het land verspreid liggen, om te bouwen tot cohousingprojecten. Daar staan wij niet achter, want dat creëert ook weer verkeer naar het platteland. Cohousing is an sich niet de oplossing: het moet op de juiste plaats en op de juiste manier. Bijvoorbeeld door ecologische materialen te gebruiken.”

Tiny houses: een ecologische droom of organisatorische kater

Tiny houses werden aangekondigd als de toekomst van het wonen. 15 vierkante meter voor jezelf, met alles erop, eraan en erin, ergens op een idyllisch Vlaams weiland. Daarbovenop zou het ook een droom voor de natuur zijn: klein in oppervlakte, dus spaarzaam in verbruik, en minimale vervuiling. Maar klopt dat sprookje wel? Er komt heel wat kritiek op het concept, onder andere van Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck: “Opletten ook met die ecologische claims: je afvalwater moet ergens naartoe en het laten wegstromen is nefast voor de grondkwaliteit. Of verwarmen met pellets: zo vervuilend dat ik het crimineel vind.”

Vijf atypische maar duurzame bouwalternatieven

Maar liefst een derde van de Europese afvalberg komt uit de bouwindustrie. Dus zocht De Morgen voor u vijf duurzamere, goedkopere, sociaal verantwoorde en comfortabele alternatieven, en pluisde ze van naaldje tot draadje uit. Van sociale woondozen, naar recycleerbare rijhuizen, tot een kant-en-klaar inschuifhuis: het wonen van de toekomst steekt in een experimenteel jasje.

Van zielloos appartementsblok tot duurzame pionier

Je vindt ze samengetroept in de ontrafelingen van Vlaamse grootsteden – of een verloren gelopen exemplaar in een verstedelijkt dorp – inclusief dertig verdiepingen aan zielloze balkons, massaal opgetrokken in de jaren 60. Grauwe appartementsblokken kleuren onze Vlaamse steden, of net niet. Eén blik op de duffe massa en je ziet de vervuiling er bijna van af stromen en de verspilde warmte vervliegen. Maar ook deze onverzettelijke scherprechters van het Vlaamse landschap kunnen met enkele ingrepen al snel heel wat duurzamer worden.

Zo legden alle 147 bewoners van een oertypisch Antwerps appartementsblok samen om geen druppel regenwater meer te verspillen. Met de hulp van de Antwerpse milieu-adviseurs van EcoHuis kwamen er meerdere regenputten en infiltratiekratten rond het gebouw, zodat regenwater hergebruikt kon worden om het groen rondom het gebouw te onderhouden.

Woonboot

Helemaal off the grid, dat gaat helaas niet meer lukken in het huidige Vlaanderen. Thomas de Weerdt komt wel aardig in de buurt, aan boord van zijn authentiek binnenvaartschip uit 1929, aangemeerd te midden van een vlak weilandschap tussen Plassendale en Nieuwpoort. “Het is de oplossing voor de betonstop en de klimaatopwarming”, zegt hij er zelf over. “Je neemt geen open ruimte in en leert zuinig omspringen met water en energie.”