Zij maken het verschil: 6 voortrekkers in de strijd voor meer duurzaamheid

De wereld beter maken. Op kleine of grotere schaal, dat doet er niet toe. Met hart en ziel, dáár gaat het om. De Morgen selecteerde zes gedreven ondernemers, voortrekkers in de strijd voor meer duurzaamheid.

Modeontwerpster Soraya Wancour (29) maakt kleding uit restafval

Ze studeerde mode in Brussel, liep stage bij verschillende designers maar vond haar ding niet in de fashion-industrie.

“Ik wilde grenzen verleggen binnen de modewereld en tegelijk voor duurzaamheid gaan, want daar was ik sowieso al mee bezig in mijn privé­leven. De mode-industrie is er vooral op gericht om ons telkens weer iets nieuws te laten kopen. Ze is gemaakt door mensen, maar niet vóór mensen. De producten gaan maar een seizoen mee, dat komt de kwaliteit niet ten goede.”

Soraya wilde het op een andere manier aanpakken en startte studio AMA op, een ‘labo voor ethische mode’.

“Ik werk met restafval van de lokale textielindustrie. In elk productieproces is er afval. Omdat de eerste meters stof van de rol nog niet precies zijn afgesteld zoals de klant het wil, bijvoorbeeld. Die meters stof blijven over, er wordt niets mee gedaan. Ik maak er mode mee.”

Studio AMA werkt samen met sociale ateliers uit de buurt. “Het gaat om mensen met een arbeidshandicap, maar door de juiste begeleiding kunnen ze toch zinvol werk doen. Mijn ontwerpen maak ik op basis van wat er mogelijk is in de ateliers en van de reststoffen die ik ter beschikking heb. Normaal is het andersom: als een ontwerper een T-shirt wil maken, zoekt hij T-shirtstof en vervolgens een ­atelier dat shirts vervaardigt.”

De medewerkers in de sociale ateliers maakten tot dan toe overtrekken voor kersenpitkussentjes of hoezen voor bedden. “Ze zijn het niet gewend om kleding te maken. Het leerproces ging stap per stap, maar het loopt steeds beter. Normaal ga ik elke week langs – nu even niet meer vanwege corona – om de productie te over­lopen en proto­types te bespreken. Ik luister naar de problemen en zorgen en stem daar mijn werking op af. Het is een heel andere manier van ­werken.”

Er is haar vaak afgeraden om met maatwerkbedrijven te werken, vertelt Soraya. “De kwaliteit zou niet constant zijn, dat soort dingen. Ik erken dat, maar tegelijk denk ik: laat me er dan een oplossing voor vinden. Niet uit koppigheid, maar omdat ik geloof dat daar de toekomst ligt: het opbouwen van lokale waardeketens zodat de kledij die ik maak een verhaal heeft. Ik denk dat kledij en spullen met een verhaal voor een speciale connectie zorgen met de eindconsument. Als je weet dat je jas van een stof is gemaakt die eigenlijk bedoeld was als zetel­bekleding, die in jouw buurt is geweven en dat ze daarna in een lokaal maatwerkbedrijf tot een unieke jas is vervaardigd, dan heeft dat toch meer waarde dan een jas uit de massa­productie van een grote winkelketen.”

Franco Prontera (29) is manager bij Too Good To Go, een app die strijdt tegen voedselverspilling

De app Too Good To Go werd in 2015 in Denemarken gelanceerd en heeft sinds 2018 ook een Belgische afdeling. Oprichter Jonas Malisse zit nu in de VS om de app daar uit te rollen, medeoprichter Franco Prontera is de nieuwe country manager. “Op dit moment wordt een derde van al het geproduceerde voedsel ter wereld ­verspild. Om een idee te geven: dat is 1,6 miljard ton per jaar of 50 ton per seconde. Gi-gan-tisch veel.”

Voedselverspilling heeft impact op drie niveaus, zegt Franco. “De economische gevolgen zijn enorm, elk jaar gaat er 1 biljoen dollar verloren aan voedsel dat in de vuilnisbak verdwijnt. Daarnaast heeft het een grote sociale impact. Elke dag gaan er wereldwijd nog altijd zo’n 870 miljoen mensen met honger naar bed. Ook in België is de armoede groot, in 2019 klopten 180.000 mensen aan bij de voedselbanken. Als je bedenkt dat we meer eten weggooien dan dat er mensen honger hebben, is dat op zijn zachtst gezegd gênant. Ten derde is er het ecologische aspect. Ongeveer acht procent van alle broeikasgassen is afkomstig van voedselverspilling. Ik heb het niet over de productie, maar daadwerkelijk over de verspilling.”

Zo heeft vis in de supermarkt een lange weg afgelegd. Van de visser die naar de koelhallen rijdt, de vrachtwagen die de vissen naar de afslag brengt waar de winkeliers en restauranthouders ze kopen en meenemen. “Als die vis ’s avonds in de vuilnisbak belandt omdat je er geen zin in hebt, is die hele reis voor niets geweest. De verspilling gebeurt uiteraard niet alleen bij de consument thuis, ook ­tijdens de productie, de distributie, opslag en bij de groothandel en de retail.”

Bij Too Good To Go pakken ze die problemen aan door zich te richten op de horeca, de supermarkten, de bakkers, slagers... “De app is eigenlijk een marktplaats waarop we de food services verbinden met de ­consument. Je kunt de app gratis downloaden – op basis van je locatie zie je welke winkels en restaurants in je buurt meestrijden tegen verspilling. Voor een derde van de prijs kun je dan een verrassingspakketje ­reserveren dat je, rond sluitingstijd, kan ophalen.”

Too Good To Go Belgium heeft sinds begin 2018 meer dan 3 miljoen maaltijden gered, klinkt het enthousiast. “Maar we werken ook mee aan campagnes die niets met de app te maken hebben. Toen de boeren dit jaar door de lockdown met een enorm overschot aan aardappelen zaten, hebben we de actie SOS Patat mee opgezet, om de mensen aan te sporen om diepvriesfrieten van aardappelen te kopen en naar de frituur te gaan, en zo de overschotten weg te werken op het land. Ook dat had een grote impact op de voedselverspilling.”

Thomas Van Craen (48) is bankdirecteur van Triodos

“In onze statuten staat dat de bank is opgericht als middel om geld in te zetten voor maatschappelijke vernieuwing. Daarmee bedoelen we een meer duurzame, ecologische en inclusieve maatschappij. In alles wat we doen, proberen we menswaardigheid als basisprincipe te hanteren.”

In de praktijk houdt dat in dat Triodos bij een nieuw product of initiatief niet alleen naar winst of verlies kijkt, maar er ook op let dat het een positieve invloed op de maatschappij heeft. “Zo financieren we het grootste zonnepark van Brussel, dat staat op het dak van Gare Maritime, aan Tour & Taxis. Een andere klant die we financiële steun geven is Cyclobility, waar je als bedrijf fietsen kan leasen voor je werknemers om op die manier de mobiliteit te vergroenen. Op vlak van cultuur investeren we mee in Homelands, een initiatief waarbij vluchtelingen en migranten via een cultureel project opgenomen worden in de samenleving. In de sociale sector zijn we ook actief in tal van ­projecten. Rond cohousing bijvoorbeeld, waar jongeren, alleenstaanden, ouderen en vluchtelingen gaan samenwonen. We zitten in woon-zorgcentra, duurzame landbouw, scholen, gehandicaptenzorg… noem maar op.”

Ook de grote banken investeren in duurzame projecten. Waarin maakt Triodos het ­verschil? “Triodos biedt enkel duurzame producten aan. Vaak zien banken duurzaamheid als een soort productkenmerk en zetten ze het naast andere producten op de markt. Bijvoorbeeld een duurzaam investeringsfonds naast al hun andere investeringsfondsen. Waarmee ze dus eigenlijk zeggen dat die andere investeringsfondsen niet duurzaam zijn. Nu, ik ken weinig mensen die bewust kiezen voor niet-duurzame diensten of producten. Alleen zijn ze zich er op deze manier niet van bewust.”

Voor de beleggers zoekt Triodos bedrijven uit die aantoonbaar op een duurzame toekomst gericht zijn. “Onze visie op duurzaamheid is holistisch en inclusief en gericht op milieu, en op sociaal en cultureel vlak. Je kunt bijvoorbeeld niet de milieuproblematiek aanpakken en in dat proces een deel van je bevolking niet meenemen omdat die mensen geen kapitaal hebben om zonnepanelen te installeren of hun huis te isoleren.”

Maatschappelijk gezien zitten we momenteel heel erg op de as van individualisme en materialisme, besluit Thomas. “Ik geloof dat we een nieuw evenwicht moeten vinden tussen individualisme en altruïsme en tussen materialisme en spiritualiteit. Door ons te richten op sociale, ecologische projecten zorgen we voor een finan­cieel rendement én een maatschap­pelijk rendement.”

Adélaïde Charlier (19) is de Waalse coördinator van Youth for Climate

Al kunnen ze door de lockdown niet meer de straat op, het is allesbehalve stil, zegt de Franstalige coördinator van Youth for Climate. “We leggen de druk nu vooral online, we kunnen niet anders. Momenteel zijn we bezig met het Gemeenschappelijk Landbouw­beleid van de EU (GLB) omdat ze de budgetten voor de komende zeven jaar aan het plannen zijn. Die gaan voornamelijk naar de grote landbouwbedrijven die aan massaproductie doen. Terwijl wij net terug willen naar de kleinschalige lokale landbouwers.”

Youth for Climate vraagt het GLB dan ook om de complete budgettering te wijzigen. “We hebben met Greta Thunberg en anderen een filmpje gelanceerd en voeren campagne op Twitter. Probleem is dat we op die manier alleen mensen in onze eigen bubbel bereiken. Daarom gaan we nu ook elke vrijdag met een groep van 20 mensen naar het gebouw van de Europese Commissie in Brussel. We komen samen aan de voorkant en discussiëren over het GLB, op ruime afstand van elkaar. Voorbijgangers zien ons en onze slogans, zo bereiken we toch weer een ander publiek, al is het niet massaal.”

Adélaïdes bezorgdheid om het klimaat begon toen ze op haar elfde met haar ouders naar Vietnam verhuisde. “In Vietnam was de impact van de opwarming heel zichtbaar. Het land heeft een oneindig lange kuststrook, maar de stranden kalven in rap tempo af. Ook zag ik hoe de boeren in de Mekong-delta moesten verhuizen door het stijgende waterpeil.”

Toen ze naar België terugkeerde, groeide het besef dat ze actie moest ondernemen, al wist ze nog niet goed hoe. Greta Thunberg gaf de doorslag. “Ik zag haar speech eind 2018 voor de VN klimaattop in Dallas en was zwaar onder de indruk. Ik liep mee in de klimaatmars die Anuna De Wever organiseerde en besloot om de scholieren aan Waalse kant te mobiliseren.”

Naast de actie tegen het Europese landbouwbeleid heeft Adelaïde, samen met Thunberg en De Wever, onlangs een open brief gestuurd naar alle EU-leiders waarin ze vragen het klimaatnoodplan te redden. “Als we het akkoord van Parijs willen halen, hebben we geen tijd te verliezen. Gelukkig wordt er op onze eisen in de brief gereageerd. We hebben een ontmoeting gehad met Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, waarbij ze toegaf dat Europa veel inspanningen zal moeten leveren. Daarna spraken we met Angela Merkel over een vleesproductiedeal tussen Duitsland en Zuid-Amerika die het milieu absoluut niet ten goede komt. Werk samen met de lokale boeren, is ons advies. Merkel heeft geluisterd, Duitsland tekent de deal voorlopig niet. Zo zetten we telkens een stapje verder. Het gaat langzaam, maar het gaat vooruit.”

Michaël Vrijmoed (40) runt een van de beste groenterestaurants ter wereld

Groenten hebben altijd een belangrijke plaats gehad in onze keuken, maar sinds een paar jaar zijn de mensen zich veel meer bewust van de voordelen van minder of geen vlees eten. Vanuit dat bewustzijn ben ik in Gent het groenterestaurant (Vrijmoed, red.) begonnen. En omdat ik het als chef een leuke ­uitdaging vind om louter op basis van groenten een compleet menu op te stellen”, aldus Vrijmoed, wiens restaurant op de We’re Smart Awards van groentekok Frank Fol net is uitgeroepen tot tweede beste van de wereld.

Door de jarenlange samenwerking met bioboeren heeft hij een veel betere kijk op hun stiel gekregen, vertelt Michaël. “Zo leer je het verschil tussen een wortel die de tijd heeft gehad om te groeien en een wortel die gepusht is om zo snel mogelijk te ­worden geconsumeerd. Het verschil is groot. Daarom vind ik het belangrijk om aan een eerlijk product te werken. Enerzijds vanwege de smaak, maar vooral om de bio- en biodynamische boeren te steunen. Ze steken zo veel tijd en moeite in hun werk. Helaas is het niet evident voor hen om te ­overleven. Er zijn zoveel factoren die hun oogst kunnen beïnvloeden of kapotmaken.”

Michaël werkt niet alleen met lokale groentetelers, ook zijn vis koopt hij bewust van vissers op de Noordzee. “Waarom zou je bepaalde vissoorten per vliegtuig laten overkomen terwijl we zo dicht bij de zee zitten? De ecologische voetafdruk is belangrijk op alle vlakken.”

Nu we weer in een lockdown ­zitten, kun je ook bij restaurant Vrijmoed voor afhaalmenu’s terecht. “Behalve groentemenu’s bieden we ook gerechten aan met vlees en vis. Een kwart van de menu’s die mensen bestellen, is vegetarisch. Toch zijn er ook heel wat niet-vegetariërs die naar het groenterestaurant komen.”

Door de corona is hij zo druk bezig met de voorbereiding van de afhaalmenu’s dat er weinig tijd overblijft om te experimenteren in de keuken. “Daar hopen we straks weer volop mee verder te gaan. Er is zoveel te ontdekken, er zijn zoveel kruiden en planten in onze tuinen, en het ­verandert om de paar weken. Dat is iets wat ik in Gent soms mis: een eigen tuin zodat ik het hele jaar kan zien wat voor moois de seizoenen brengen. Ik ben soms een beetje jaloers op chef-koks die in hun eigen tuin hun groenten kweken. Misschien moet ik eens een jaartje bij een bioboer gaan werken.”