Werkt een lichtbril echt tegen winterdepressie?

Wie in de winter van somberheid aan elkaar hangt, kan eens een lichtbril opzetten. Maar kan lichttherapie je ook echt uit een winterdepressie halen?

In de winter voelen we ons sneller moe en minder energiek. Door het gebrek aan daglicht raakt ons biologisch ritme verstoord en gaan onze hersenen meer melatonine produceren: een soort van natuurlijk slaapmiddel. In sommige gevallen kan dit zelfs leiden tot een seizoensgebonden depressie, of in het Engels seasonal affective disorder (SAD).

Maar wie geen vakantie naar de zon heeft geboekt, kan nog altijd een lichttherapiebril aanschaffen. Zelfs rocklegende Mick Jagger werd deze week op het balkon van zijn hotel in Florida gezien met zo’n bril op zijn neus. De led-lampjes in het witte space age-montuur zorgen voor een lichtsterkte van ongeveer 1.500 lux. Een andere optie is een daglichtlamp, waarmee je gewoon thuis aan de keukentafel tot 10.000 lux binnenkrijgt. Ter vergelijking: op een zonnige dag krijg je ongeveer 100.000 lux binnen.

De enorme dosis wit licht, die via het netvlies de hersenen binnenkomt, geeft signalen af aan de biologische klok in de hersenen. “Het licht gaat de afscheiding van melatonine verminderen, waardoor ook de slaperigheid en de vermoeidheid verminderen”, legt neurowetenschapper en slaapexpert Marie Vandekerckhove (VUB, UGent) uit. “Ook zorgt licht ervoor dat de amygdala, een belangrijk orgaan bij emotieverwerking, minder actief wordt. Dat leidt dan weer tot minder stress en angst.”

Een wondermiddel?

Volgens professor Stephan Claes, diensthoofd psychiatrie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum (UPC) van de KU Leuven, is er wetenschappelijk bewijs dat “lichttherapie kan helpen bij seizoensgebonden depressies, wellicht evenveel als antidepressiva”. Zo vergeleken Franse onderzoekers in 2019 de effecten van lichttherapie met die van antidepressiva. Ze stelden vast dat zowel lichttherapie als de geneesmiddelen de depressieve gevoelens deden afnemen en dat er geen verschil was in effect tussen beide behandelingen.

Het grote voordeel ten opzichte van antidepressiva is dat er nauwelijks bijwerkingen zijn. Een beetje geïrriteerde ogen misschien, maar dat is tijdelijk. Sommige mensen worden enigszins misselijk als ze voor een lichtbron van 10.000 lux zitten, ook dat duurt echter maar kort. Ook gaat het om licht zonder UV en kan het dus geen kwaad voor de huid.

Vandekerckhove beaamt dat een lichtbril of -lamp een positief effect kan hebben op onze stemming en bij een seizoensgebonden depressie, maar benadrukt dat ze geen wondermiddel zijn. “Het kan effectief zijn als ondersteuning, zeker als het gaat om seizoensgebonden somberheid, maar het zal zeker geen depressie op zich oplossen”, zegt ze. “Je moet ook kijken naar de onderliggende factoren van een verlaagde stemming en depressieve klachten.”

“Ik denk dat lichttherapie voor seizoensgebonden depressies vaak goede eerste stap is in de behandeling, omdat het goed te verdragen is”, zegt ook Claes. “Maar in een aantal studies zie je bij een aantal mensen dat we toch nog een tweede stap moeten nemen en toch psychofarmaca moeten voorschrijven.”

Frisse neus

Maar wie gewoon last heeft van een winterdipje - en dus geen depressie - hoeft volgens Claes en Vandekerckhove niet meteen dagelijks een half uur voor een daglichtlamp te zitten. “Voor mensen met een winterdipachtige klachten zal dat waarschijnlijk wel helpen, maar voor die groep helpen er eigenlijk heel veel zaken, zoals gaan lopen, meer beweging en mindfulness”, zegt Claes.

Ook Vandekerckhove raadt aan om elke dag een uur naar buiten te gaan en voldoende te bewegen. “Mensen blijven te veel binnen zitten, en dan ook dikwijls voor hun scherm tot laat ’s avonds laat, waardoor ze moeilijker inslapen, terwijl zon of daglicht een heel belangrijke factor is voor ons waak-slaapritme of onze biologische klok, het lichamelijke, maar ook het geestelijke evenwicht. Zorg goed voor je nachtrust, je fysieke en innerlijke gezondheid samen met dat van anderen, want ook dat helpt.”