Waarom ‘trendy lichamen’ maar beter in de nineties blijven

De modepers maakt zich zorgen over de terugkeer van de zogenaamde ‘heroin chic’-esthetiek. Hoewel de jaren negentig wel degelijk een comeback maken, hoeven bepaalde bijhorende schoonheidsidealen dat gelukkig niet te doen.

U heeft er vast wel al eens van gehoord, van de fameuze trendcyclus. Het idee dat trends komen en gaan, aanspoelen en weer wegebben, steeds met de illusie dat de generatie die ze omarmt exemplarisch en uniek is. Hoe trends exact ontstaan is een kennisveld waar blitse types heel erg veel geld voor vragen, maar doorgaans zijn ze een vertaling van een maatschappelijke onderstroom. Een gedeeld sentiment dat nog niet uitgesproken, maar wel gefluisterd wordt. Een golf die door de samenleving trekt en opgepikt wordt door creatieve geesten die dit sentiment in iets tactiels omzetten. Een lipstickkleur. Een salontafel. Een songtekst of een jurk.

Mode is vermoedelijk het domein waarin trends het meest zichtbaar worden gemaakt, designers die met enkele goedgeplaatste naden of een bepaald patroon enerzijds een tijdsgeest van weleer in een nieuw daglicht zetten en anderzijds de huidige tijdsgeest vertalen.

De afgelopen jaren kleurden we vooral met het hedonisme van de jaren negentig en beginjaren tweeduizend. Een verlangen naar ogenschijnlijk simpeler, gelukkiger tijden - vooral omdat we nog niet geïnformeerd waren over hoe ingewikkeld de tijden eigenlijk waren - de inflatie ons niet in haar greep hield, er geen globale gezondheidscrisis woekerde en er geen oorlog dreigde. Of althans toch geen oorlog in onze achtertuin.

Heroin chic

Dit modebeeld vertaalde zich in postmoderne prints, slip dresses en in low rise jeans. Vooral die laatste trend zette koud zweet bij mensen oud genoeg om te weten wat de low rise jeans en dus de bijhorende blote buik destijds betekende voor het lichaamsbeeld van (jonge, trendgevoelige) mensen. De laatste keer dat jeans met lage tailleband immers in de mode kwam, was in de hoogdagen van de tabloidpers, waarin celebs gebodyshamed werden op de covers omdat ze een vetrolletje hadden.

Het was een decennium waarin mode, media en reclame het publiek uitsluitend beelden van ontzettend dunne modellen door het strot duwde. Waarin Karl Lagerfeld zei dat hij zijn modellen liefst zo dun mogelijk had omdat ze dan de 2D van zijn tekeningen het beste benaderden. Waarin serieuze journalisten zich moesten bezighouden met het optekenen en promoten van crashdieten die je die felgegeerde size zero zou opleveren.

Een schoonheidsideaal dat ook een andere benaming had. Heroin Chic - een contradictio in terminis als keurslijf, geïnspireerd door topmodel Kate Moss die ondanks (of dankzij) haar levensstijl toch de begeerlijkste vrouw ter wereld werd geacht.

Een keurslijf dat nu een comeback maakt, getuigen een aantal magazines met schadelijke headlines die blokletteren dat “rondingen uit zijn, dun weer in is”. Ze beargumenteren hun stelling met foto’s van de veeleer voluptueuze Kardashians die plots veel afvallen (of hun bilimplantaten hebben laten verwijderen), met verontrustend populaire dieetcontent op TikTok en met de verheerlijking van ‘Alles Nineties’.

Dezelfde argumenten keren terug in publicaties die net waarschuwen voor deze trend, en zo eigenlijk de bal mee aan het rollen brengen.

Want natuurlijk is het verheerlijken van de “heroin chic” esthetiek angstaanjagend. De benaming alleen al signaleert dat het voldoen aan dit schoonheidsideaal voor heel wat mensen niet bepaald op de meest gezonde manier gebeurde.

Maar wat het schadelijkst was aan deze trend, en aan elke trend die een lichaamsvorm omhelst, is de exclusiviteit ervan. Dat enkel de lichamen die aan dit ideaal voldoen waardevol zijn, terwijl anderen vervolgens hun gezondheid riskeren om aan dit ideaal te proberen voldoen. Of ze nu hun flauwvallen in korsetten, zichzelf eten ontzeggen om te vermageren of naar dubieuze plastisch chirurgen gaan om zich dikkere billen, dijen of borsten te laten inspuiten.

Vicieuze cirkel

De trendcycle is vicieus. Is iets écht een trend, of màken media de trend door het een trend te noemen - zelfs al gebeurt dat meta genoeg in een artikel dat waarschuwt voor een trend. Media moeten opletten voor die self-fulfilling prophecy, zegt ook professor mediastudies (UGent) Sofie Van Bauwel.

Anderzijds hebben traditionele platformen voor schoonheidsidealen -modebladen of catwalks- vandaag natuurlijk ook niet meer de macht die ze vroeger hadden, waardoor ze veel meer moeten luisteren naar wat de consument wil.

“Ik merk bij jonge mensen dat er een grotere bewustwording is gecreëerd rond beeldvorming. Dat ze zelf ook naar een diversiteit en representatie verlangen”, zegt Van Bauwel. “Een diversiteit die bovendien verder gaat dan “slank” of “curvy”. Dat zie je ook in de popcultuurproducten die vandaag verschijnen. Een serie als Euphoria, bijvoorbeeld, teert ook op de zogenaamde Y2K esthetiek, maar die wordt wel op verschillende lichamen gerepresenteerd.”

Revivals zijn immers meer dan nostalgie - ze moeten ook nuttig zijn. De heropwaardering van trends gebeurt nooit via een volledige overname, maar na zorgvuldige curatie, na spitten in de archieven, op zoek naar dingen die ons hoop geven, zeker, maar ook die de tand des tijds hebben doorstaan. Lichaamsvormen als trendy bestempelen is wat we op de donkerste bladzijden van de mediageschiedenis mogen achterlaten.