Vlaamse ouders zijn ‘chronisch vermoeid’, maar daar kunnen we zelf ook al veel aan doen

Steeds meer Vlaamse ouders kampen met langdurige vermoeidheidsklachten. Dat blijkt uit de resultaten van de nieuwe Vlaamse Gezinsenquête. De lage vitaliteit weegt door op het mentaal welzijn van ouders én hun kroost. ‘Burn-out bestaat niet alleen in de professionele sfeer.’

“Vraag aan ouders hoe het met hen gaat en de kans is groot dat ze ‘goed, maar moe’ antwoorden. Maar op een bepaald moment durfde ik dat zelf niet meer altijd te zeggen uit angst dat mensen het beu zouden worden.”

Als moeder van een dochter (6) en een zoon (4) weet Annelies Vervoort (36) maar al te goed dat ouderschap vaak een synoniem is voor overvolle agenda’s en gebroken nachten. Het is een taak die ze met liefde vervult, maar die haar tijdens de coronacrisis meer moeite kostte dan ze oorspronkelijk wilde toegeven. Vanaf de geboorte van haar zoon in 2018 sliep ze nog zo’n vier uur per nacht en de combinatie met een veeleisende job en andere zorgtaken, eiste in die periode steeds meer haar tol. Een korter lontje en een afbrokkelend relativeringsvermogen leidden tot spanningen, al wilde Vervoort vooral doorwerken. Tot ze uiteindelijk op haar werk instortte. Medische experts maakten haar vervolgens duidelijk dat ze overspannen was en dat enkel rust kon helpen.

Veel ballen in de lucht

Vervoort is lang niet de enige ouder die last heeft van ernstige vermoeidheidsproblemen. De Gezinsenquête, die in het voorjaar van 2021 afgenomen werd bij 3.323 ouders, toont aan dat de vitaliteit in Vlaanderen steeds verder daalt. In 2016 gaven respondenten zichzelf nog een score van 62,7 op 100 voor vitaliteit, in 2021 was dat nog 58,9 op 100. 26 procent van de Vlamingen is anno 2021 meestal of altijd moe. De cijfers bevestigen een trend die al voor 2016 ingezet werd en die bepaalde subgroepen harder lijkt te treffen. Ouders met jonge kinderen en laagopgeleiden klagen zo vaker over een lagere vitaliteit. Mannen (61,6) geven zichzelf bovendien gemiddeld een hogere score voor vitaliteit dan vrouwen (56,5).

De initiatiefnemers van de Gezinsenquête gingen niet actief op zoek naar mogelijke oorzaken van de toegenomen vermoeidheid, maar onderzoeker Joost Bronselaer van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin vermoedt dat de coronacrisis een rol speelde. In de periode waarin de enquête afgenomen werd, maakten de sanitaire maatregelen sociaal contact heel wat moeilijker. Vervoort herinnert zich eveneens dat thuiswerken met twee jonge kinderen in de buurt allesbehalve een evidentie was. “Ik moest veel verschillende ballen in de lucht houden, maar op een bepaald moment moesten er wel een paar vallen. Er zitten voor iedereen maar 24 uur in een dag.”

Parentale burn-out

De ambitie om op zowel professioneel als persoonlijk vlak ambitieus en succesvol te zijn, botst wel vaker op praktische grenzen. In haar praktijk ontvangt klinisch psycholoog en slaapexpert Annelies Smolders steeds meer ouders die met ernstige vermoeidheidsklachten kampen. De hoge verwachtingen van zichzelf en anderen kunnen volgens haar ook verlammend werken. “Bij een burn-out denken we vaak aan de professionele sfeer, maar het kan ook veroorzaakt worden door de combinatie met huishoudelijke taken en de functie als ouder.” Onderzoek van de UC Louvain toont aan dat één op de twaalf Belgische ouders aan een parentale burn-out lijdt. Als het vermoeidheidsprobleem niet aangepakt wordt, kan een situatie ontstaan waarin het risico op kinderverwaarlozing en geweld groeit. Hoe individualistischer een samenleving is, hoe groter de kans op parentale burn-outs.

Hoewel de laatstgenoemde situatie extreem is, gelooft Smolders dat ouders vaak te lang wachten om professionele hulp te zoeken voor hun vermoeidheidsklachten. Die lange wachttijd kan ertoe leiden dat een probleem chronisch wordt, terwijl vrij eenvoudige tips het grootste leed bij velen al kunnen verzachten. In haar praktijk houdt Smolders zich zo in eerste instantie bezig met de slaappatronen met haar patiënten. Die zijn volgens haar cruciaal om iets aan de vitaliteit te doen. Wie ’s nachts wakker gehouden wordt door zijn baby of peuter, kan bijvoorbeeld een beurtrol afspreken met zijn partner. In een andere kamer slapen en oordopjes dragen, kan zo helpen om de nodige rust op te bouwen. Een betere nachtrust maakt de taken tijdens de dag draaglijker.

Het wordt beter

Naarmate kinderen opgroeien, gunnen ze hun ouders natuurlijk doorgaans meer nachtrust. Vervoort drukt haar lotgenoten daarom op het hart dat de vitaliteit wel degelijk opnieuw toeneemt. Ook al klinkt dat ongeloofwaardig voor wie elke nacht meermaals opstaat. Mensen met oudere kinderen kunnen er dan weer goed aan doen om hun prioriteiten te heroverwegen. Bewuster keuzes maken en tijdig beroep een doen op een (professioneel) netwerk leidt zo tot meer energie.

Vervoort ging na zeven weken opgelegde rust weer aan de slag en vertelt dat ze vandaag meer balans in haar leven ervaart. Door tijdig wat vrije tijd in te bouwen en zich daar niet schuldig over te voelen, stijgt haar vitaliteit ten slotte nog verder. “Vroeger vond ik het een vermoeiende opdracht om in de vakantie een dag met mijn kinderen bezig te zijn. Soms was ik doodop. Nu kan ik daar echt weer van genieten.”