Mode in oorlogstijden: fashion weeks reageren op Oekraïne-crisis

Bij de prêt-à-portershows voor volgende winter stelden de ontwerpers zich de vraag: hoe relevant is mode nu nog? Terwijl de één zich uitte met blauw-geel, ingetogen muziek en flarden mist, verschanste de ander zich in een knalroze dagdroom.

Vier weken lang duurden ze, de grote internationale fashion weeks voor de komende winter van ’22-’23. Het circus begon in New York en Londen, zij het zonder echt grote namen, en trok daarna naar Milaan. Daar droeg iedereen nog braaf de voorgeschreven FFP2-maskers, maar werden alle toeschouwers als vanouds weer als sardientjes zonder enige sociale distantie op de banken gepropt. De vreugde dat alles weer bijna net zo was als vroeger was bijna te snijden, zo voelbaar, maar helaas van korte duur.

Op dag twee van de Milan Fashion Week viel Rusland Oekraïne binnen – exact twee jaar nadat, ook tijdens de fashion week in Milaan, de eerste coronadoden in Bergamo vielen. En op slag rees weer de grote vraag of het allemaal nog wel gepast was, of zoiets frivools als mode nog wel gevierd en gepresenteerd kan worden tegen een zo gruwelijke achtergrond. Een van de bezoekers van de Prada-show kwam met een papieren tas met daarop in blokletters “No War in Ukraine” en een rood hart eronder. Giorgio Armani hield zijn show, uit respect voor de slachtoffers, zonder muziek.

Los daarvan draaide de mallemolen van de mode, die na seizoenen van digitale shows eindelijk weer op gang was gekomen, stevig en niet te stoppen door. Tijdens Paris Fashion Week, de laatste van het kwartet, was de oorlog alweer een week oud en leken de modehuizen een keuze te hebben gemaakt: alle ellende straal negeren of juist heel nadrukkelijk melding maken van betrokkenheid en afgrijzen. De Fédération de la Haute Couture et de la Mode liet weten geld te doneren aan de UNHCR, het steunfonds van de VN, en haar leden te vragen om datzelfde te doen. Luxeconcerns LVMH, Kering, Richemont, Hermès en Chanel maakten bekend al hun boetieks in Rusland te sluiten.

Isabel Marant gelastte haar traditionele afterparty af wegens ‘ongepast’ en nam na de show het applaus in ontvangst in een geel-blauw gestreepte sweater. Rick Owens, kunstenaar onder de designers, toonde twee nadrukkelijk hemelsblauw met gele looks, in de mist, begeleid door het ‘Adagietto’ uit Mahlers vijfde symfonie. Aanvankelijk had Owens de acid house van Eprom in gedachten, maar bij nader inzien klonk dat te veel als mitrailleurvuur. Dus werd het Mahler.

Niet toegeven

Het geheel was indrukwekkend in al zijn eenvoud, maar niemand van het ‘betrokken’ kamp betuigde zijn engagement beklemmender dan Demna Gvasalia, de creatief directeur van modehuis Balenciaga. In 1993 ontvluchtte Gvasalia als twaalfjarige zijn geboorteland Georgië nadat zijn huis was gebombardeerd tijdens het Georgisch-Abchazische conflict.

In een brief aan de bezoekers van zijn show – waaronder Kim Kardashian, van top tot teen omwikkeld met knalgele tape met Balenciaga-logo – schreef hij: “In een tijd als deze verliest mode zijn relevantie en zelfs zijn bestaansrecht. Fashion week voelt als een soort absurditeit. Ik heb even overwogen de show waar mijn team en ik hard aan hebben gewerkt en waar ik naar uitkeek af te blazen. Maar toen realiseerde ik me dat annuleren zou betekenen dat ik toegeef, me overgeef aan het kwaad dat me al bijna dertig jaar zoveel pijn heeft gedaan. Ik besloot dat ik niet langer delen van mezelf kan opofferen aan die zinloze, harteloze ego-oorlog.”

Gvasalia's show was huiveringwekkend om te zien, ook via het internet: het schouwtoneel was een immense sneeuwbol waarin het hevig stormde, met daarin een lange stoet modellen met vuilniszakvormige tassen die in de tegenwind door de sneeuw ploegden, afgesloten door een man in een geel pak en een vrouw in een hemelsblauwe jurk. Die setting was aanvankelijk bedoeld als een statement tegen klimaatverandering, maar bleek ook wonderbaarlijk te rijmen met de vluchtelingenstroom. Al viel op het hele gebeuren ook genoeg af te dingen. Zoals Natalie Ann Clark, kunstenaar uit Toronto, op Instagram opmerkte: “Het contrast tussen mensen die vluchten voor bommen met niks meer dan de kleding die ze dragen en een zaal vol rijke mensen die naar modellen kijken die idioot dure kleding dragen is bijzonder scherp hier.”

Maand vol mode

En de showcarrousel bleef doordraaien, met soms meer dan tien defilés per dag, en dat een maand lang. Er waren de mooieklerenhuizen als Hermès, Max Mara, Saint Laurent en Bottega Veneta. Er waren een boel jonge ontwerpers die school beginnen te maken, zoals de Fransman Ludovic de Saint Sernin met zijn androgyne, sexy kleding en de jonge Belgische Ester Manas die sensuele, rekbare outfits ontwerpt in één maat die alle vrouwen past – haar casting was een schoolvoorbeeld van diversiteit.

Een andere landgenoot, Glenn Martens, presenteerde in Milaan zijn frisse visie op het duttende Italiaanse denimlabel Diesel. Gucci showde na een afwezigheid van twee jaar weer in Milaan en presenteerde een vrolijke samenwerking met Adidas. De Italiaanse maestro Pierpaolo Piccioli toonde voor het huis Valentino zijn kijk op monochromie in 48 looks die volledig in de nieuwe Pantone-kleur Pink PP waren uitgevoerd, en gaf daarmee een masterclass in het spelen met silhouetten, snit en texturen. Er was de show van Jonathan Anderson voor Loewe, die kunst, concept en kleding knap combineerde met een flinke schep humor.

En warempel, er waren trends. Tussen het engagement en het spektakel schemerde door wat er zo ongeveer in de winkels zal hangen als de herfst zich aankondigt. Mannenpakken voor vrouwen, brede schouders en smalle tailles, net als komende zomer het nodige zichtbare bloot en doorkijkmaterialen, een smak glitter, veel leer, nog meer chocoladebruin en boyfriend shirts gedragen als jurk.