Menstruatiepijn kleinzerig gezeur? Jonge generatie ziet dat anders

Menstruatiecoach, menstruatieverlof, menopauzebeleid. Het lijkt erop dat de typische ‘vrouwenproblemen’ die op de werkvloer lang werden weggewuifd eindelijk serieus worden genomen. Maar waarom nu pas?

Het is iets kleins, maar wel iets opmerkelijks, vindt Marcelle Meesters, auteur van Overgang van top tot teen. Dat de hoofdrolspeelster in het nieuwe seizoen van Borgen, de Netflix-serie over de Deense politiek, zo overduidelijk met de menopauze worstelt. “Het wordt nergens expliciet benoemd. Er wordt niet over gegrapt of gelachen. Nee, er wordt sec getoond hoe groot het effect op deze minister van Buitenlandse Zaken is. Hoe ze tijdens haar werk te maken krijgt met opvliegers, natte oksels en stemmingswisselingen.”

Dat de impact van de overgang op zo’n nadrukkelijke manier in die wereldwijde hitserie te zien is, geeft volgens Meesters wel aan dat er iets verandert. “Vroeger zagen we menstruatie, overgang en bijbehorende problemen vooral als iets wat privé is, nu gaat het vaker en vaker over de impact op de werkvloer.” Het is volgens haar dan ook geen toeval dat onderwerpen als menstruatieverlof, menstruatiecoach en menopauzebeleid de afgelopen tijd veelvuldig het nieuws haalden. “Hoog tijd, zou ik zeggen. Eindelijk durven we het te hebben over zaken die vrouwen enorm kunnen hinderen.”

De vraag is wel: waarom nu pas? Die hinder hebben veel vrouwen toch al jaren, decennia, eeuwen? De eenvoudigste verklaring, volgens vakbondsvrouw Daniëlle Woestenberg: er zijn steeds meer vrouwen aan het werk én die vrouwen werken langer door, tot ver na de overgang. “Dat vraagt om een ander personeelsbeleid.”

Airco altijd te hoog

Er is bovendien een keiharde economische noodzaak om de impact van specifieke gezondheidsproblemen onder ogen te zien, onderstreept ze. “In sectoren waar veel vrouwen werken zijn enorme personeelstekorten. Werkgevers móéten dus wel in kaart brengen waarom vrouwen op bepaalde momenten uitvallen en verzuimen.”

Dat deze onderwerpen nu naar voren komen, heeft daarnaast te maken met dat ene begrip waar bijna elke werkgever anno 2022 op hamert: inclusie. Woestenberg: “Bedrijven en instellingen willen werknemers van alle achtergronden aantrekken én behouden en dus zullen ze zich veel nadrukkelijker afvragen hoe ze bepaalde groepen beter kunnen faciliteren.”

Wat Marianne Boere van Atria (Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis) in dat opzicht interessant vindt: het groeiende verzet tegen dat ene zeer specifieke menstype als graadmeter voor al het personeelsbeleid. “De documentaireserie Reference Man, die begin dit jaar door de NPO werd uitgezonden, maakte nog eens duidelijk dat de witte man van 1,75 meter en 80 kilo nog steeds ‘de standaard’ is en dat daarom – om maar iets te noemen – de airco op het werk altijd te hoog staat: mannen hebben meer baat bij kou dan vrouwen. Maar het simpele feit dat zo’n serie wordt gemaakt, duidt erop dat we eindelijk ook kritische kanttekeningen plaatsen bij die ‘reference man’ en ons afvragen of andere groepen genoeg aan bod komen.”

Meer bekend over de impact

Het is volgens Maaike Meijer, emeritus hoogleraar genderstudies (Universiteit van Maastricht), wel te verklaren dat er tijdens eerdere feministische golven in het publieke debat nauwelijks aandacht was voor menstruatie- en overgangsklachten op het werk. “Ik denk dat dat er alles mee te maken heeft dat vrouwen zich op sommige fronten lang hebben moeten ‘invechten’ en dat ze ver weg wilden blijven van het predicaat ‘ziek, zwak en misselijk’. Dat ze helemaal geen nadruk wilden leggen op de verschillen tussen man en vrouw omdat ze vreesden dat het hun carrière zou schaden. Dat we het er nu wél over hebben, betekent dat die invechtstrijd op bepaalde terreinen voorbij is.”

Wat volgens Woestenberg bovendien scheelt: “Op de werkvloer komt er een nieuwe, jonge generatie bij die minder op heeft met het motto dat je pijn maar moet verbijten, dat je niet mag ‘zeuren’.” Die generatie heeft de tijdgeest mee, meent Bertho Nieboer, gynaecoloog en hoofdredacteur van Medisch Contact. “Het is tegenwoordig een pre om je gevoel te laten spreken, de ‘kracht van de kwetsbaarheid’.”

Op de vraag waarom deze onderwerpen nu pas op de agenda staan, stelt Nieboer dat er simpelweg ook meer bekend is over de impact van overgang en menstruatie. “Ik hoop dat ons onderzoek van 2019, waar 32.000 vrouwen aan meededen, daar ook een rol in heeft gespeeld.” Uit die studie bleek onder andere dat vrouwen met ernstige menstruatiepijn gemiddeld 33 procent minder productief waren op het werk.

Lange weg te gaan

Ook belangrijk, volgens Nieboer: dat een aantal beroemde vrouwen het onderwerp durfde te benoemen. “In elk maatschappelijk debat heb je voortrekkers nodig en in die zin was het statement van de Britse toptennisster Heather Watson in 2015 essentieel. Zij vertelde toen al openlijk dat ze tijdens de menstruatie slechter presteerde.” Voor Lieke Smets (podcast Menstruatiemeisjes) was auteur Maisie Hill zo’n baanbreker. “In haar bestseller De cyclus-strategie onderkent Hill het belang van hormonen én geeft ze een antwoord op de vraag hoe je daar het beste mee omgaat. Dat boek was voor mij en anderen een revolutie.”

Is het taboe op de werkvloer er dan af? Absoluut niet, zegt Woestenberg. “We staan pas aan het begin, er moet nog veel gebeuren. Werkgevers moeten zich bijvoorbeeld nog veel meer inzetten voor een werkklimaat waarin alle vrouwen het erover durven hebben, want het zijn óók intieme, persoonlijke onderwerpen. Maar goed: dat is de zwangerschap ook en daar hebben we het wél over.”

Smets: “Ik ben helemaal niet zo optimistisch. Het valt mij juist op hoe wéínig we nog weten over de impact van menstruatie en overgang en dat kan ook niet anders in een maatschappij waar mannen op veel terreinen nog de dienst uitmaken. Er wordt bijvoorbeeld nog altijd vijf keer meer onderzoek gedaan naar erectiestoornissen dan naar PMS, het premenstrueel syndroom. Nee, we hebben nog een heel lange weg te gaan.” Gek genoeg kan corona het debat een zet in de goede richting geven, denkt Woestenberg. “Werkgevers zijn flexibeler en dat is precies waar veel vrouwen met overgangs- of menstruatieklachten baat bij hebben. Zo kan het veel verzuim en uitval schelen als vrouwen af en toe kunnen thuiswerken.”

Pijn tijdens je menstruatie is niet normaal, weet ook Lotte, zij doet haar verhaal in onderstaande video...