Mannen over hun vasectomie: ‘Vrienden vragen vooral: is de seks na die knip nog hetzelfde?’

Hoe meer nieuwsberichten over de nadelen van de anticonceptiepil, hoe meer mannen hun duit in het zakje doen en voor een knip kiezen. Maar wat houdt zo’n vasectomie juist in? En zijn er risico’s aan verbonden? ‘Vrienden vragen me steeds naar de praktische details: is de seks wel nog hetzelfde?’

In ons land kiezen elke dag ­dertig mannen voor de knip, meestal dertigers of veertigers. Dat zijn er vijf keer meer dan twintig jaar geleden. Steeds meer mannen zijn dus bereid het juk over te nemen dat vrouwen sinds de jaren 60 grotendeels alleen dragen. Ook de stijgende levensduurte en de klimaatopwarming zouden hen ertoe aanzetten om hun aantal kinderen definitief te begrenzen of volledig kindvrij te blijven. In de Verenigde Staten is de evolutie nog duidelijker. Sinds het Hooggerechtshof het recht op abortus terugschroefde, nemen jonge mannen massaal het heft in handen. Op TikTok posten ze filmpjes van hun ingreep, tot het moment waarop de dokter zegt: ‘En nu zal ik even knippen.’ Filmpjes met de hashtag #vasectomy en #snipsnip­hooray zijn al miljoenen keren bekeken. Volgens The New York Times zou de term ‘vasectomie’ vijf keer meer vermeld worden in biotekstjes op Tinder dan een jaar geleden.

De vasectomie is trending, maar er zijn ook early adopters. Eric (69) had 37 jaar geleden geen zin meer om een derde keer tussen de luiers te zitten. Toen zijn echtgenote dacht dat ze opnieuw zwanger was, steeg de paniek hem naar het hoofd. “De opluchting was groot toen Rita een week later toch haar maandstonden kreeg”, zegt hij. “Zowel zij als ik dachten: niet nog eens. Ik zocht in het telefoonboek een uroloog op en een week later kreeg ik een afspraak in zijn privépraktijk. Na een plaatselijke verdoving stapte ik een halfuur later weer buiten. Daarna kwamen de problemen. Ik had een eigen kapperszaak en wilde zo snel als mogelijk weer aan het werk. De dag na de ingreep stond ik alweer acht uur lang recht, wat mijn balzak me niet in dank afnam. Vijf dagen later gingen we met vrienden naar Duitsland om te gaan fietsen. Ik kreeg een ontsteking die almaar groter werd. Na een paar dagen liep ik rond met een ballon tussen mijn benen. In het kapsalon vroeg een klant, die chirurg was in het Antwerpse Stuivenberg-ziekenhuis, hoe het met me ging. Ik dacht: dit is het moment. Ik gooide mijn schroom overboord en toonde wat er tussen mijn benen bungelde. Hij bracht me meteen naar het ziekenhuis waar ze de etter verwijderden en ik een baxter met antibiotica kreeg. Sindsdien heb ik nooit meer problemen gehad in die regio. Het was mijn eigen schuld: ik wilde te snel te veel.

“Het taboe op een vasectomie was destijds best groot, en die ontsteking maakte het al helemaal onbespreekbaar. Ik kende geen enkele andere man die zich had laten knippen, en als ik erover praatte, kreeg ik rare reacties: ‘Allee, wat heb je nu laten doen? Je vrouw kan toch de pil nemen? De seks zal nu wel minder zijn!’ Iedereen had er een mening over. Ik was ineens ‘ne speciale’. Ik heb me nooit iets van die commentaren aangetrokken. Misschien was ik veertig jaar geleden al een zeer feministische man. Ik vond alleszins dat mijn echtgenote al genoeg hormonale last had gedragen.”

Ook Willem (59) was er snel bij. Hij stapte twintig jaar geleden op zijn fiets, reed naar zijn vasectomie­afspraak en bolde een uur later weer naar huis. “In dit geval een atypisch vervoermiddel, maar ik ben zonder trauma weer thuisgeraakt”, lacht hij. “Het was wel een raar uitje en over het algemeen een gekke dag.

’s Ochtends stond ik samen met mijn vriendin in de badkamer terwijl ze mijn schaamhaar hielp scheren. De ingreep zelf was klaar voor ik het wist, met de chirurg kletste ik de hele tijd over wintersport, maar daarna voelde ik twijfel. Plots was het definitief. We wisten nochtans heel zeker dat we geen kinderen wilden. We hadden samen een zaak die veel tijd in beslag nam. We vonden dat je ofwel volop voor je werk moet gaan, ofwel voor kinderen. Maar toen het net gebeurd was, voelde het beklemmend dat er geen weg terug meer was. Heel gek. Na een week was dat gevoel weer weg. De existentiële twijfel maakte plaats voor herwonnen vrijheid.”

Simpel en goedkoop

Een vasectomie is de simpelste en goedkoopste vorm van anticonceptie. De ingreep kost tussen de 300 en 500 euro, maar de patiënt betaalt slechts 15 euro uit eigen zak. Het taboe erop is grotendeels verdwenen, maar veel mannen hebben nog altijd schrik voor de pijn of de psychologische impact van een sterilisatie. “Er is een duidelijke mentaliteitsshift. Tien jaar geleden leek een vasectomie nog een rechtstreekse lijn naar ‘ontmannelijking’ en werd anticonceptie gezien als de zorg van de vrouw”, vertelt Alex Mottrie, ‘Topdokter’ en departementshoofd urologie in OLV Aalst. “Zelfs een sterilisatie bij de vrouw, nochtans een veel zwaardere en duurdere ingreep dan bij de man, werd vaak als een logische eerste keuze beschouwd. Nu steeds meer vrouwen geen genoegen meer nemen met de bijwerkingen van hormonale anticonceptie, vinden mannen dat het aan hen is om hun gewicht in de schaal te werpen. Maar de schrik zit er nog altijd in. Onterecht. We verdoven je scrotum en maken dan twee incisies van één centimeter zodat we de zaadleiders kunnen dichtschroeien en de zaadcellen het zaadvocht niet meer kunnen bereiken. Net als bij de tandarts voelt de patiënt dat we aan die plek werken, maar hij voelt geen pijn.”

Na een vasectomie kun je een paar dagen pijn ervaren, maar hoe je lichaam exact zal reageren, is niet te voorspellen. Sommigen stappen weg alsof er niets gebeurd is, anderen waggelen een week als een eend. Een stevige onderbroek die de teelballen goed ondersteunt, kan helpen. Als je voor lokale verdoving kiest, ben je in een halfuur weer buiten. Als je een algemene verdoving krijgt, blijf je een halve dag in het ziekenhuis. “Iedere operatie, hoe klein ook, kan een complicatie voortbrengen”, legt Mottrie uit. “Zwellingen of nabloedingen zijn niet uitgesloten. Geen fijn zicht, want dan kan een teelbal zo groot als een kleine voetbal worden. Gelukkig komt dat erg weinig voor. De wonde kan ook infecteren. Daarom ga je beter niet in water tot de hechtingsdraadjes zijn opgelost. Maar dat zijn allemaal kleine risico’s. Alleen mannen met overgevoelige teelballen zou ik een andere vorm van anticonceptie aanraden.”

Stijn (32) koos er een jaar geleden voor om het knippen van zijn zaadleiders onder volledige verdoving te ondergaan. “De uroloog stelde die optie voor en ik heb die met beide handen gegrepen. (lacht) Hij zei me dat er bij een lokale verdoving heel uitzonderlijk iets kan mislopen als de man niet stil genoeg ligt en de dokter zich opgejaagd voelt.

“De eerste week na de ingreep moest ik wat voorzichtig zijn. Je voelt die draadjes zitten. Het voelt als een blauwe plek die een paar dagen oud is. Ik kreeg veel positieve reacties, vooral van vrouwen die hopen dat hun man de stap zal zetten. Mannen vroegen me naar de praktische details: is de seks wel nog hetzelfde? Ik moest hen telkens geruststellen: er verandert helemaal niets aan je seksuele beleving of je bedprestaties.”

Stijn zag nooit een toekomst met kinderen. Toen hij twaalf jaar geleden een relatie met zijn huidige echtgenote kreeg, wilde hij die optie nog niet volledig uitsluiten, maar vier jaar geleden beslisten ze finaal voor een leven zonder kinderen. “We hadden het gevoel dat ons leven al compleet was en een kind niet per se een toevoeging zou zijn. Zodra we die beslissing genomen hadden, zochten we naar een duurzame en gezonde vorm van anticonceptie. Mijn vrouw voelde al langer een negatieve impact van de pil en had zich ingelezen over de risico’s van hormonale conceptie. Lang heb ik niet getwijfeld. Ik wilde mijn verantwoordelijkheid nemen. Mijn huisarts vroeg of ik echt zeker was, gezien mijn jonge leeftijd. ‘Wat als je partner overlijdt?’ Ik vond dat een gekke vraag. Het feit dat ik geen kinderen wil, hangt niet af van de partner in mijn leven. De grootste schok moesten mijn ouders incasseren. Zij hadden het er al moeilijk mee dat ze wellicht geen kleinkinderen zouden krijgen van mij, en die operatie maakte het definitief.”

Ook Cédric (38) koos onlangs voor de knip. Zijn jongste dochter werd geboren in februari en vier maanden later lag hij al op de operatietafel. “De ingreep heeft twintig minuten geduurd. Toen hij achter de rug was, voelde ik hoe elk spiertje in mijn lijf zich ontspande. Helse pijnen heb ik niet doorstaan. Drie uur later was ik zelfs alweer aan het werk. Een week later gaan sporten bleek dan weer overmoedig. Maar een medische of mentale nasleep was er niet. Integendeel, het geeft best een bevrijdend effect. We hoeven ons niet wekenlang zorgen te maken om een vergeten pil of om het effect van de hormonen op haar lichaam.

“Ik heb veel vrienden die geen kinderen meer willen, maar toch kan ik er geen vijf opsommen die zich lieten steriliseren. Ze willen het wel, maar krijgen het op één of andere manier maar niet geregeld. Is het luiheid? Schrik voor de pijn of omdat ze vrezen dat ze zich ‘ontmannelijkt’ voelen? Dat laatste argument houdt echt geen steek. Een vrouw merkte onlangs op dat ik me nu vast minder ‘man’ voel. Ik heb het weggelachen. Ik had vooral medelijden met haar man.

“De opmerking die ik het vaakst hoor, is: ‘Wat als je iemand nieuw leert kennen die wél nog een kinderwens heeft?’ Dan is het simpel: een vrouw die nog kinderen wil, past sowieso niet in mijn leven.”

Hersteloperatie

Maar wat als je tóch spijt krijgt van de ingreep? Sommige urologen hanteren een leeftijdsgrens. Een twintiger die langskomt met de boodschap dat hij nooit kinderen wil, zal de vraag krijgen om over een paar jaar terug te keren, of zal op zijn minst flink op de rooster worden gelegd. “Ik zal ook nooit een vasectomie uitvoeren als ik tijdens het intakegesprek merk dat het koppel relatieperikelen heeft of als ik zie dat de vrouw de man onder druk zet”, zegt dokter Mottrie. “Ik heb ooit iemand geopereerd die moest van zijn vrouw. Toen hij thuiskwam, had ze haar boeltje gepakt. Die man belde me ’s avonds, helemaal in paniek, met de vraag of ik de schade nog kon herstellen. Zulke horrorverhalen wil je vermijden. Als arts kijken we dus ook naar de sociaal-maatschappelijke context van de patiënt.”

Dertien jaar na zijn vasectomie liet Geert (54) een hersteloperatie uitvoeren. “Mijn ex en ik hadden een zoon die onze kinderwens vervulde, en zij voelde er maar weinig voor om elke vijf jaar een nieuwe spiraal te laten plaatsen. Lang heb ik niet getwijfeld. Ik had er vertrouwen in dat die operatie niet veel voorstelde. Ik kwam van de groenteveiling, stopte met de vrachtwagen aan het ziekenhuis en een uur later was ik weer op de baan. En ja: van zaadlozing tot erectie, van de grootte van je ballen tot het moment waarop je klaarkomt: alles blijft hetzelfde.”

De operatie was succesvol, maar vijf jaar later eindigde de relatie met de moeder van zijn zoon. “Toen ik van het vrijgezellenbestaan proefde, voelde ik voor het eerst het psychologische effect van zo’n vasectomie. Je leert iemand kennen, duikt in bed en denkt dat je sowieso safe bent omdat je toch geen kinderen meer kan krijgen. Dat is een beetje onbehoedzaam, want je kan natuurlijk nog andere dingen opscharrelen.” (lacht)

Hij leerde iemand nieuw kennen, die elf jaar jonger is en zich geen leven zonder kind kon voorstellen. “Ze was meteen duidelijk: ‘Als je met mij naar bed wil, zal je me een kind moeten geven.’ Ik heb er drie jaar over moeten nadenken of ik nog een kind wilde, maar uiteindelijk maakte ik een afspraak voor de hersteloperatie. Of die succesvol zou zijn, wisten we niet. De dokter zei dat je hoeveelheid zaadcellen vijf jaar na de knip al sterk gereduceerd is. Bij mij zat er dertien jaar tussen, maar mijn zwemmertjes hadden het nog niet volledig opgegeven. Uitzonderlijk, zei de dokter. Die hersteloperatie was best een zware ingreep. De eerste maanden zag ik bloed op momenten dat je het liever niet ziet, maar alle moeite heeft geloond: we kregen een dochtertje.

“Als ik op voorhand had geweten hoe mijn leven zich zou ontvouwen, had ik me natuurlijk nooit laten knippen. Maar destijds was het de juiste keuze. Ik wou niet egoïstisch zijn door mijn ex nog eens vijftien jaar voor de anticonceptie te laten opdraaien.”

Hersteloperaties zijn zeldzaam en complex. Vaak wordt er robotchirurgie gebruikt om de dunne draadjes weer aan en elkaar te rijgen. De kans op slagen hangt af van de tijdspanne tussen beide ingrepen. “Binnen de vijf jaar mag je hopen op een herstelkans van 90 procent. Als je langer wacht, is de kans extreem klein”, weet dokter Mottrie. “De zaadcellen kunnen het lichaam niet meer verlaten. Het lichaam zal ze verteren en de productie ervan zal spontaan verminderen. Er bestaat wel een noodoplossing: zaadcellen rechtstreeks uit de bijbal halen en een proefbuisbaby ter wereld brengen.”

Een vasectomie is een minieme operatie, het risico op complicaties is minimaal en ook de impact op het ‘goedje’ is verwaarloosbaar. “Er is geen impact op het testosteron van de man, en ook het libido en de ejaculaties blijven onaangetast”, zegt Mottrie. “Slechts 1 procent van het ejaculaat verdwijnt: het zaad uit de teelballen. 99 procent van een ejaculaat is prostaatvocht, een vehikel om de zaadcelletjes langer in de buitenwereld te laten overleven. Laat je dus niet afschrikken.”

Onderbuikgevoel

Bij Hannes (42) staat een afspraak voor de knip op de planning. “Ik was vijftien toen ik met vrienden op de trein zat. Iemand stelde de vraag: hoe zie je je leven later, als je groot bent? Iedereen gaf een gelijkaardig antwoord: een stabiele job en twee of drie kinderen. Ik zei stellig dat ik geen kinderen wou. Ik wist het toen al. Het was een onderbuikgevoel dat ik nooit heb verloochend. Ik ben nooit op zoek gegaan naar diepere beweegredenen of een of andere psychologische verklaring. Ik wist gewoon: dit is wat 95 procent van de mensen wil, maar het is niet waar ik naar verlang.

“Anderhalf jaar geleden liep de relatie stuk met de vrouw met wie ik vijftien jaar lang gelukkig was. Op haar 38ste begon haar biologische klok alsnog te tikken. Ze wilde plots een kind. Onze relatie was nooit volgens het geijkte patroon verlopen. We leefden vaak op verschillende continenten en het thema ‘kinderen’ hadden we nooit tot in de diepte uitgespit. Ik wilde er geen en zij ook niet. Tot het keerde. Ik had aan de druk kunnen toegeven, maar ik koos voor mijn eigen geluk, hoe graag ik haar ook zag.

“Mijn nieuwe vriendin heeft geen kinderwens. Ze heeft fysiek en mentaal altijd wat afgezien van anticonceptie, dus neem ik binnenkort mijn verantwoordelijkheid. Ik ben 42. Als ik als bij wonder toch nog een kinderwens krijg, zou het sowieso te laat zijn. Het lijkt me geen fijn gevoel om op je zestigste nog schoolgaande kinderen te hebben. Toen ik bij de huisarts het idee op tafel gooide, sprong ze een gat in de lucht. Veel mannen zijn bang. Ik geloof niet in horrorverhalen. Lokale verdoving, knip en klaar.”

Kleine voetnoot: de zaadblaasjes die net voor de prostaat liggen, zijn na de ingreep nog gevuld met zaadcellen. Er zijn een aantal zaadlozingen nodig om de zaadcellen uit de blaasjes te spoelen. Je schiet dus niet meteen met losse flodders.

(*sommige namen van getuigen zijn om privacyredenen aangepast)