‘Ik ben al vaak ziek geweest op reis, maar in India hadden ze me echt goed liggen. Op het einde woog ik nog 63 kilo’

Tom Waes (53) reist al jaren de wereld rond, eerst als onderwaterlasser, later als documentairemaker. Na acht seizoenen Reizen Waes is niemand beter geplaatst dan hij om ons van tips en tricks voor een geslaagde vakantie te voorzien. ‘Platgetreden paden wil ik absoluut vermijden, voor mij geen Tripadvisor of Michelingids.’

Bereid je een reis tot in de puntjes voor of laat je beter ook wat dingen aan het toeval over?

“Dat hangt af van het soort reis dat je maakt. Als je een huttentocht wil maken, reserveer je het best op voorhand, tenzij je er niet mee inzit om buiten te slapen. Maar er is niets zo zalig als je auto nemen, naar Zuid-Frankrijk rijden en op de wilde boef een slaapplek zoeken. Eigenlijk hou ik meer van zo’n ontspannen manier van reizen.

“In 1993 trok ik met een vriend een paar maanden door India met de Lonely Planet, toen nog een vrij alternatieve reisgids, onder de arm. Toch kwamen we altijd met dezelfde backpackers in dezelfde hostels terecht. Twee Duitsers, doorgewinterde reizigers die niet bang waren voor wat avontuur, raadden ons aan om de trein te nemen en op een willekeurige plaats tussen Delhi en Bombay af te stappen. Man, dat was zalig. Dan voel je je pas echt verloren op de aardbol. Je stapt af in een dorp waar je nog nooit van gehoord hebt, je spreekt de taal niet en de bewoners zijn net zo verwonderd om jou te zien als jij hen. (lacht) Toen pas had ik het gevoel dat onze trip begonnen was. Toeval kan een heel mooie reisgezel zijn.”

Je zit elk jaar tot wel honderd keer op een vliegtuig. Hoe maak je die lange vluchten draaglijker?

“Ik ben de beste slaper ooit! Mijn standaardformule is de volgende: eten, hoofd in het kussen, ogen toe en slapen maar. (lacht) Soms moeten ze mij wakker maken als het vliegtuig al geland is en ik daar helemaal alleen een boompje zit om te zagen. Tot frustratie van mijn cameraman die met een slaaptekort en aangebrand humeur aan onze trip begint.

“Waar ik wel een bloedhekel aan heb, is wachten op de luchthaven. Ik download op voorhand series en documentaires, en als ik even in een bubbel met mezelf wil kruipen, zet ik mijn noise cancelling-hoofdtelefoon op. Als je echt veel reist, is een priority pass een aanrader: je betaalt jaarlijks een bedrag om overal ter wereld in businesslounges te vertoeven. Daar kan je douchen en zelfs een dutje doen in een aparte kamer.”

Wat neem je altijd mee op reis?

“Ik heb een tas die ik overal meezeul, met daarin een kleine verrekijker, een hoofdlampje, een tandenborstel en een basisset apothekersmateriaal – pleisters, koortsremmers, ontsmettingsmiddel en middeltjes om maag en darmen te kalmeren. Ik ben al vaak ziek geweest op reis, maar in India hadden ze me echt goed liggen. Op het einde woog ik nog 63 kilo. Niets zo ellendig als ziek worden op reis. Ik herinner me een bezoek aan de hut van een oud Afrikaans vrouwtje. Ze had een stoofpot gemaakt van een schaap dat ze die dag had laten slachten. Toen ze die ketel op tafel zette en het deksel ophief, werd ik kotsmisselijk van de opstijgende dampen. Uit beleefdheid durfde ik niet te weigeren. I’ll take one for the team, nam ik mezelf voor. Ik had gelijk, zo bleek luttele uren later. Die basisset medicatie kwam van pas.” (lacht)

Hoe pak jij zo compact mogelijk in?

“Vacuümzakken zijn de beste uitvinding ooit, zeker als je naar koudere gebieden trekt en volumineuze jassen en donzen handschoenen meeneemt. Je steekt je kleren in de zak en zet de stofzuiger erop. Eenvoudig en goedkoop. Vergeet wel niet te checken of je op je reisbestemming een stofzuiger kan gebruiken, anders wordt de terugreis iets minder praktisch – ik spreek uit ervaring.”

Avontuurlijk reizen is in opmars. We gaan graag hiken in verlaten gebieden, en het liefst doen we veel hoogtemeters. Dat is niet zonder risico.

“Klopt. Als je in de Pyreneeën een trektocht doet, kom je mensen tegen die echt verloren zijn. Ze weten niet uit welke richting ze komen of hoe hun hotel heet. Het is niet voor niets dat de bus uit de film Into the Wild uit de wildernis van Alaska is weggehaald. Om er te raken, moest je 23 kilometer stappen. Twee dagen lang, door moerasgebied. Reddingshelikopters moesten geregeld wandelaars komen redden. Door al die avonturenprogramma’s zoeken steeds meer mensen zelf die kick op, maar je moet dat opbouwen. Mijn eerste tocht in de Pyreneeën was een Grande Randonnée met een lage moeilijkheidsgraad. Zo’n trip is even mooi als een klim naar de hoogste top, maar je raakt veel minder snel in de problemen.”

Neem jij een papieren kaart mee of vertrouw je op de gps in je gsm?

“In een stad kan je perfect een dag rondlopen met je gsm in de hand, maar in de wildernis van Alaska, en ook in minder afgelegen gebieden, is 4G onbestaande. Ik neem sowieso altijd een grote stafkaart mee én ik download op voorhand lokale kaarten via apps als AllTrails.”

Wat als je toch de weg kwijtraakt?

“Ik heb een goed innerlijk kompas. Zelfs als het bewolkt is, weet ik waar de zon staat, en waar bijgevolg het zuiden ligt. Maar ik heb dat wel moeten leren. We zijn het niet gewoon om écht te kijken naar de natuur en erop te vertrouwen. Amerikanen wel, die hebben altijd een kompas in hun auto liggen.

“Als je in de natuur verloren loopt, is er één regel: volg de rivier. Iedereen woont langs het water. Het kan lang duren voor je iemand tegenkomt, maar het is je beste kans. Als je het bos intrekt, maak je het jezelf alleen maar moeilijker. Het is nooit een slecht idee om je een klein beetje bewust te zijn van de natuur, ook als je in een stad rondloopt. Daar zie je ook wanneer er onweer aankomt of waar de zon staat.”

Wat als je tijdens een campingtrip oog in oog staat met een wild dier?

“Toen ik met de ploeg in Alaska ging kamperen, kregen we op voorhand een cursus ‘omgaan met een grizzlybeer’. De theorie was logisch en duidelijk: blijf samen, maak jezelf groter, trek je jas open, maak veel lawaai. En ga vooral niet lopen, want zo trigger je het jachtinstinct van die dieren. Diezelfde avond zaten we met vijf rond een kampvuur en zagen we een groot, bruin dier uit het struikgewas komen: we gingen allemaal lopen. (lacht) Drie hartverzakkingen later zagen we dat het een wild paard was. Als je midden in het bos zo’n beer van een paar honderd kilo op je af ziet komen, zakt de moed je in de schoenen. Misschien maar goed ook, want de belangrijkste tip: blijf staan!”

Hoe trek je je plan in een regio waar je de taal niet machtig bent?

“In landen als China of Japan versta je echt geen jota van wat er gezegd wordt, zelfs de straatborden zijn een raadsel. Google Translate is de beste tip die ik kan bedenken. Je tikt ‘luchthaven’ in, zet de speaker op en je taxichauffeur kan vertrekken. Als je de camera van Google Translate gebruikt en op een de menukaart richt, werkt dat trouwens ook perfect. Handig als je in Japan op restaurant zit en de ober geen woord Engels spreekt.”

In 2019 heeft Staatsveiligheid een brochure uitgebracht voor Belgen die op reis gaan en hun privacy willen beschermen. De tips waren als volgt: maak geen verbinding met openbare wifinetwerken en praat niet in een taxi. Wat denk jij daarvan?

“Dat lijkt me vrij paranoïde. (lacht) Tenzij je naar landen als Iran, China of Noord-Korea gaat. Dan gebruik je best een VPN-sleutel die de verbinding tussen jouw apparaat en de rest van het internet versleutelt, waardoor je je identiteit kan verbergen en van internetvrijheid kan genieten, zelfs in landen waar strikte censuur is opgelegd. Als je in Rusland surft naar ‘oorlog Oekraïne’ krijg je geen zoekresultaten, tenzij je zo’n VPN-sleutel hebt.”

Hoe vermijd je gevaarlijke plekken of situaties?

“Ik heb ooit ruzie gekregen met een dronken kerel op een markt in Zuid-Soedan. Omstaanders hadden wel door dat de schuld bij die opgefokte dronkenlap lag, maar hoe meer locals er rond ons kwamen staan, hoe meer we in de gaten kregen: vier blanke gasten tegen 5.000 Afrikanen. Shit. Op zo’n moment moet je gewoon gaan lopen.” (lacht)

“Je moet je vooral goed informeren over de streek of stad waar je naartoe trekt. Wat zijn de risicovolle wijken? Is het met een gids wél veilig? Hou je ogen goed open. Als je in Rio de Janeiro naar het strand gaat, zit je op een van de gevaarlijkste plekken van de stad. Het loopt er vol zakkenrollers. Als je in Mexico een auto huurt, word je voortdurend tegengehouden door de politie. En altijd heb je een of andere ‘verkeersovertreding’ begaan. Agenten zijn daar gigantisch corrupt. Ze vragen grote bedragen, soms zelfs 500 dollar, en vaak houden ze je tegen vlak bij de luchthaven. Een gehaaste toerist die zijn vlucht wil halen, doet niet moeilijk. Ik steek alleen kleine briefjes in mijn portemonnee. Als je die laat zien, grissen ze enkel die mee.”

Opletten voor de politie dus, maar hoe weet je of een gids te vertrouwen is?

“Met Reizen Waes doen we op voorhand heel goed onderzoek naar die mensen. Vaak heeft het team hen al gesproken en kennen we hun score op Worldfixer.com, een site waar journalisten van over de hele wereld een rating geven aan geregistreerde gidsen. Als ik niet helemaal zeker ben over iemands achtergrond, betaal ik nooit het hele bedrag op voorhand. Als je een klein voorschot geeft, weet je tenminste zeker dat-ie tot het einde van de dag of tour bij jou blijft.” (lacht)

Hoe herken je een slecht restaurant?

“Ik vermijd restaurants die volgepakt zitten met toeristen. Ik schuif liever aan in restaurants waar de locals ook iets gaan eten. Vraag aan de man of vrouw in de straat waar zij gaan eten of check eens bij de taxichauffeur. Sporadisch laat ik me nog eens vangen en zit ik naast een Duitser taaie steak te eten, maar dat gebeurt steeds minder.”

Als een local je een streekproduct aanbiedt, kun je dat dan weigeren?

“Als je het heel beleefd doet, zullen ze je niet achtervolgen met hun kippenpoten of vissenogen. (lacht) Maar misschien moet je het gewoon proberen? Het verschil tussen een scampi en een sprinkhaan is helemaal niet zo groot. Het is een kwestie van gewoonte. Tenzij ze een Chinees ei met een foetus erin op je bord leggen, of je in IJsland een stuk rotte haai moet eten dat tien jaar in blik heeft gezeten. Dan moet je écht een durver zijn. En vertrouwen hebben in de standvastigheid van je darmen en maag.” (lacht)

Is het op reis wel mogelijk tourist traps te vermijden?

“De prachtigste plekken op aarde zijn Unesco-werelderfgoed, en dus per definitie tourist traps. Dat is een beetje de merde. Ik probeer die 9 miljoen Chinezen te omzeilen door mijn wekker te zetten. Als je in de buurt van Machu Picchu een hotel boekt en om zeven uur ’s ochtends vertrekt, kan je de driehonderd bussen toeristen die vanaf negen uur toestromen nog net vermijden. Of je vertrekt heel laat. Ik heb Diamond Beach in IJsland eens gezien bij valavond. Onvergetelijk mooi.”

Laat je makkelijk de stress van thuis achter?

“Ik kom heel snel tot rust. Mijn beste tip: zet die telefoon uit! Ik check mijn gsm alleen ’s avonds om te zien of mijn kinderen of ouders me nodig hebben, maar daar blijft het bij. Ik kan trouwens net zo hard genieten van een strandvakantie als van drie weken hiken in de bergen. Maar mijn meest memorabele reis ooit was een solotrip door Alaska. Ik werd midden in de wildernis gedropt met een watervliegtuigje en vier dagen later weer opgehaald. Klinkt romantisch, maar de impact van die confrontatie met jezelf kan je op voorhand niet inschatten.”

Acht seizoenen van Reizen Waes brachten jou van Turkmenistan naar Bhutan en van Bangladesh naar Haïti. Welke landen of steden staan er nog op jouw to-dolijst?

“Als ik iets heb geleerd van de coronaperiode, is het wel dat ons eigen land even mooi en verrassend kan zijn als een exotische bestemming. Onlangs ging ik met mijn dochter kajakken op de Kleine Nete in Kasterlee. Dat weidse uitzicht, gecombineerd met absolute rust: hemels.

“Aan de Westhoek heb ik mijn hart helemaal verloren. Het is indrukwekkend om te voelen hoeveel geschiedenis daar rondwaart. Als je ’s avonds de Last Post meemaakt aan de Menenpoort en beseft dat ze dat ritueel al bijna honderd jaar in stand houden: daar krijg ik kippenvel van.”

Waar wil je absoluut nooit meer naartoe?

“Noord-Korea. Ik ben er één keer geweest, vergezeld door twee officiële gidsen die me geen seconde alleen lieten. Je raakt daar als toerist pas binnen als je een briefing volgt, want een trip naar Noord-Korea zit vol do’s-and-don’ts. Ik vond het een onwaarschijnlijk interessante, maar vooral confronterende reis. Ik werd zo kwaad van de impact van die dictatuur. Miljoenen mensen die sterven van de honger, geen toegang hebben tot internet, geïndoctrineerd worden door schaamteloze propagandafilms... Verschrikkelijk ontluisterend.”

Wat zijn volgens jou, tot slot, de meest onderschatte landen?

“Iran is één van de fascinerendste landen uit het Midden-­Oosten. Je vindt er eeuwenoude cultuurschatten en de mensen zijn er ongelooflijk gastvrij. Costa Rica heeft dan weer een enorme diversiteit: jungle, prachtige stranden én bergen. Het is bovendien een van de weinige landen zonder leger. En als je echt goed wil eten, moet je naar Zuid-Korea of Japan. In Japan heb ik de beste wagyu ooit gegeten. Als je het hier eet, komt het meestal uit Australië. Maar ginds is het fenomenaal. Gigantisch duur, maar het smelt op een onwaarschijnlijk mooie manier op je tong.”

3 praktische tips voor een geslaagde reis

“Vraag aan de locals wanneer je best vertrekt als je een trip in de bergen plant. Zij weten als geen ander hoe het weer kan omslaan.”

“Leer een paar algemene termen in de lokale taal. Als je weet hoe je ‘goeiedag’ en ‘dankuwel’ zegt, zul je sneller geholpen worden.”

“Track je locatie als je in een bus of taxi zit. Zo weet je waar je je bevindt en waar je best uitstapt.”

Reizen Waes - Wereldsteden is te herbekijken op VRT.NU