‘Iedere Belg zou standaard een supplement vitamine D moeten slikken’: zo beschermt u zich tegen botontkalking

“Een op de drie vrouwen en een op de vijf tot acht mannen ouder dan vijftig krijgt vroeg of laat een fractuur als gevolg van osteoporose of botontkalking. Hoe ouder, hoe groter het risico”, zegt Vera Capkova, specialiste fysische geneeskunde en revalidatie in AZ Klina.

“Wanneer we ouder worden, vertraagt de aanmaak van nieuw botweefsel. Gaat de afbraak sneller dan de aanmaak, dan neemt de dichtheid en de kwaliteit van het bot af, met een groter risico op breuken tot gevolg. Fracturen komen het vaakst voor ter hoogte van de middenrug, de heup en de pols. Meestal gebeurt dit na een val, maar soms is iets optillen al voldoende. Bij erg broze botten is er zelfs geen onmiddellijke aanleiding. Dan kan het even duren voor de oorzaak van de plotse pijn gevonden wordt.”

De een is al gevoeliger voor osteoporose dan de ander. Hoe komt dat?

“Opbouw en afbraak van botweefsel is een continu en levenslang proces. Rond ongeveer het 25ste levensjaar bereiken de botten hun maximale dichtheid en sterkte. Vanaf 50 jaar neemt de botmassa progressief af en gaat de afbraak van het weefsel sneller dan de opbouw. Omdat de ene persoon een minder groter botreserve dan de andere heeft, zal osteoporose bij die ene sneller last geven dan bij de andere.”

“De boodschap die je hieruit moet halen, is dat je in je jonge jaren een zo groot mogelijke botmassa moet trachten op te bouwen. Dat doe je door voldoende calciumrijke voeding (niet gesuikerd!) te eten en veel te bewegen. Ook zonlicht is belangrijk, want daarmee maakt je huid vitamine D aan. Dat heeft je lichaam nodig om calcium uit het bloed op te nemen en in het bot te brengen. Dat je van veel melk drinken sterke botten krijgt, klopt dus, maar ook beweging en zonlicht zijn essentieel. Roken en alcohol hebben dan weer een negatieve invloed, net als chronische aandoeningen zoals suikerziekte en reuma. De grootte van je botmassa is voor een stuk ook erfelijk bepaald. Als je moeder snel fracturen had door osteoporose, is de kans groot dat jij dezelfde weg op gaat.”

Oudere vrouwen zijn sowieso een risicogroep. Waarom is dat zo?

“Dat heeft met de menopauze te maken. Wanneer vrouwen ouder worden, neemt de productie van oestrogeen af. Net dat hormoon speelt een belangrijke rol bij de aanmaak van botweefsel. Komen vrouwen in de overgang, dan zal de botafbraak sterker toenemen en mogelijk tot osteoporose leiden. Dat verklaart waarom vrouwen vaker osteoporose hebben dan mannen.”

Hoe kom je osteoporose op het spoor?

“Osteoporose is een sluipende aandoening, want zolang je niks breekt, voel je geen pijn en ga je waarschijnlijk ook niet naar de dokter. Dat is het lastige aan deze ziekte. Om osteoporose vast te stellen, doe ik een botmeting aan de rug en aan de heup, gevolgd door een bloedonderzoek, om zo het niveau van calcium en vitamine D te bepalen en andere aandoeningen uit te sluiten. Ook de andere risicofactoren breng ik in kaart. Denk aan lichaamsbeweging en voedingsgewoontes.”

Kun je het proces tegenhouden met medicatie?

“Het bot herstellen kan niet, maar de afbraak verminderen en stabiliseren wel. Er zijn verschillende medicijnen op de markt die de botafbraak afremmen. Supplementen met vitamine D en calcium zullen we bij patiënten met osteoporose ook altijd voorschrijven, zodat er zeker voldoende van in het lichaam aanwezig is. En uiteraard zullen we de patiënt aanmoedigen om te bewegen. Dat is niet alleen goed voor de botopbouw, maar ook om de spieren te trainen. Wanneer de patiënt dan valt, zal die er minder snel een breuk aan over houden.”

Je staat al 30 jaar in dit vak. Komt osteoporose vandaag meer of minder voor dan vroeger?

“Moeilijk om te zeggen. Wat ik wel merk, is dat er nu veel meer aan preventie wordt gedaan. Zo zijn gynaecologen en huisartsen meer dan vroeger alert voor de alarmsignalen, zoals bijvoorbeeld klachten over rugpijn. Als vrouwen in de menopauze komen, zullen artsen dit onderwerp vaak ook zelf op tafel leggen. Zeker als er een erfelijke factor speelt. Heel ernstige gevallen, met verkrimping en misvorming van de rug, zie ik daardoor veel minder dan in mijn eerste jaren als arts. Waar ik me vandaag wel zorgen over maak, is het vele stilzitten van onze kinderen en jongeren. In plaats van buiten te spelen, zitten ze nu vaak uren naar een scherm te kijken. Het zou me dan ook niet verwonderen dat we in deze generatie op termijn meer breuken door osteoporose zullen zien.”

“Ook zorgwekkend is het lage vitamine D-gehalte dat velen onder ons laten optekenen. Deels heeft dat te maken met het gebruik van zonnecrème. Wie zich insmeert, beschermt de huid tegen verbranding (wat erg belangrijk is en blijft om huidkanker te voorkomen), maar houdt daarmee ook de aanmaak van vitamine D tegen. Eigenlijk zou iedereen in ons land bijna standaard een supplement met vitamine D moeten nemen. Vitamine D is niet alleen belangrijk om osteoporose tegen te gaan, het is ook cruciaal voor de opbouw van immuniteit en voor de preventie van verschillende kankers.”