Hoe online communicatie uit de hand kan lopen: ‘Uitnodigingen voor de drie B’s horen niet digitaal’

We communiceren de hele dag door online met elkaar, maar hoe dat precies (niet) moet is een grijs gebied. Tijd voor digitale etiquette. ‘Uitnodigingen voor de drie B’s (bruiloft, baby en begrafenis) horen niet digitaal.’

Als er een prijs was voor de minst romantische en meest platgeslagen bruiloftsuitnodiging aller tijden, zou die ‘zonder twijfel’ gaan naar het paar dat een digitale trouwkaart via Google Forms verstuurde. “Het deed me denken aan een tevredenheidsenquête van een klantenservice”, zegt Sanne Kanis. Zij schreef met Aaron Mirck het boek Niet appen tijdens het eten.

De tekst van de trouwkaart bestond uit: ‘Kom je? Neem je een plus-één mee? Eet je mee? Zijn er dieetwensen?’ En een vriendelijk ‘Bedankt voor je deelname’ als afsluiting. Zonde vinden de schrijvers. “Technologie helpt ons bij vluchtige communicatie en is daarvoor bedoeld. Grote levensgebeurtenissen, zoals een bruiloft, maar ook de geboorte van een kind of een begrafenis horen niet vluchtig.”

Het is waardevol om stil te staan bij belangrijke momenten in onze levens, stelt het auteursduo. Mirck: “Als we ergens moeite voor doen, vertragen we en maken we een moment meer mee. Romantiek zit in moeite doen. Een uitnodiging heeft meer cachet als het op papier is. Een touwtje om de envelop, handgeschreven misschien... ”

Dat technologie de wereld en omgangsvormen flink heeft veranderd, staat buiten kijf. De hele dag door sturen we elkaar berichten via WhatsApp, mail, sociale media en andere digitale snelwegen, werk vindt grotendeels digitaal plaats en zelfs de liefde speelt zich online af. En waar we offline inmiddels weten hoe we ons (niet) horen te gedragen, is het in de online wereld nog aftasten wat nu precies de digitale etiquette is.

Enveloppen aan tafel

Het idee om daar een boek over te schrijven ontstond toen de schrijvers meermaals etentjes hadden die maar niet gezellig werden, omdat er veel werd geappt. In hun boek openen ze dan ook met een voorbeeld van een stel dat uit eten gaat in een ‘goed restaurant’.

De vrouw bestudeert aandachtig de menukaart. “Schat, waar denk jij aan? Zullen we wat gerechten delen?” vraagt ze. De man vist ineens een stapel post uit zijn tas. Hij legt de post op tafel, scheurt de enveloppen een voor een open en leest de brieven aandachtig. Al zuchtend gaat hij verder tot de laatste brief geopend is. Vervolgens pakt hij een notitieblok, slaat een bladzijde om en begint driftig te schrijven. “Liefje, moet dat per se nu? We zouden toch gezellig uit eten gaan!”

“Een lastig voor te stellen scenario, toch?” zegt Mirck. “Het is wel precies wat we doen als we op onze telefoon zitten als we met anderen zijn. We sorteren, lezen en sorteren onze digitale post, in plaats van met anderen in verbinding te komen en samen te genieten.”

Het korte antwoord op de vraag of je dus mag appen tijdens het eten is ‘nee’ en nee, het is óók niet oké om voicememo’s te sturen ter grootte van een podcast, en nee, het is ook niet oké om wachtwoorden uit te lenen van accounts die je zelf hebt geleend.

Piemelfoto’s

Een toegankelijke vuistregel: zou je hetzelfde doen als het niet via internet kon? Wat Mirck hiermee bedoelt? Neem de dickpic: een foto van het mannelijke geslachtsdeel dat wordt doorgestuurd. “Zou iemand dat ook doen als ie een foto van zijn piemel zou maken, die foto’s laten ontwikkelen of uitprinten, in een envelop stoppen, er een postzegel op plakken en in een brievenbus stoppen?”

“Online gedragen we ons anders dan offline, en we vragen ons zelden af of die online omgangsvormen wel deugen. Stel jezelf voor wanneer je een bericht digitaal naar iemand stuurt of je het offline zou doen. De schrijvers benadrukken daarnaast dat betalen voor content de norm zou moeten zijn. Dus als een vriend aanklopt als Netflix-parasiet, zeg dan dat hij prima voor zijn eigen account kan zorgen.”

Geen snelle chips

Dit zijn gemakkelijke regeltjes om op te dreunen, maar daar is het de schrijvers van de etiquettegids helemaal niet om te doen. Ze willen dat wij, de gebruikers van het internet, kritischer zijn hoe we met elkaar omgaan en hoe we omgaan met wat in eerste instantie voordelen van digitalisering lijken, maar dat in feite niet zijn. Kanis: “We hebben een obsessie met alles maar sneller, efficiënter of tegelijk willen doen. Het toppunt van die trend waarbij we alles snel willen, zijn de flitsbezorgers die we laten komen voor één avocado of één zak chips, omdat we geen zin hebben om te lopen naar de avondwinkel of supermarkt.

“Dat heeft als gevolg dat overal darkstores opduiken, koeriers slecht betaald worden, want hoe houd je de bezorging van een avocado in tien minuten toegankelijk voor de consument en rendabel voor de bezorger? Dat heeft gevolgen voor de arbeidsomstandigheden en voor de buurt en voor je portemonnee en voor hoe we met goederen omgaan.”

Mirck: “We moeten nadenken waar we energie en tijd in stoppen. Vijftig jaar geleden fantaseerden we over vliegende auto’s, nu fantaseren we over binnen een paar minuten chips laten bezorgen. Is dat waar de slimste jongens en meisjes van mijn tijd zich mee bezighouden?

“Het enige verschil dat wij als individuen kunnen maken, is in de keuzes die we maken. Waar je aandacht en geld heengaat, dat groeit. Als we met zijn allen boeken bestellen bij de blauwe winkel, dan groeit die. Als we ervoor kiezen naar de lokale boekhandel te lopen, blijven de lokale boekhandels groeien of in ieder geval bestaan.”

Kanis, die onderneemt en sprak over de (on)ethische kanten van technologie op Tedx, benadrukt dat er ontzettend veel onderwerpen zijn waarover we moeten nadenken, terwijl we dat niet doen.

Kinderen bijvoorbeeld. “We hebben heel veel interviews gedaan met experts en iedereen waarschuwt voor de gevolgen van foto’s en video’s van kinderen op het internet. Er zijn pedofielen die rondshoppen op sociale media, foto’s van je kinderen kunnen op het darkweb terechtkomen. Dat is iets waar we nog te weinig bij stilstaan. En daarbij: als we volwassenen online plaatsen, vragen we dat altijd eerst even. Een kind kiest er niet voor om blootgesteld te worden aan pedofielen.”

Stravaritis

In de etiquettegids worden zwaardere onderwerpen afgewisseld met luchtigere onderwerpen, zoals de ‘stravaritis’. Ook het gebruik van trackingapps, zoals Strava, bevestigt dat we online op zoek zijn naar meer. “Een rondje fietsen of hardlopen is niet meer genoeg. Het telt pas als je het deelt op Strava”, zegt Mirck.

“Dat klinkt onschuldig, maar kan desastreuze gevolgen hebben. De app biedt namelijk ook de mogelijkheid om een digitale trofee te winnen bij het claimen van een recordtijd in een bepaald gebied – segmenten of kommetjes genoemd. Wielrenner William Flint overleed in 2010 tijdens de jacht op een record bij een parcours dat de heuvel afliep. Doordat zijn vaart heuvelafwaarts versnelde, knalde hij met 65 kilometer per uur tegen een auto. Strava is zelfs aangeklaagd door de familie van Flint.”

Als apps onze successen bepalen, slaat technologie door, vinden de schrijvers. “Het is een ietwat nihilistische levenshouding, die ervoor zorgt dat we de werkelijkheid alleen nog door een scherm meekrijgen. Genieten en plezier maken moeten ook onderdeel blijven van onze levens. Trek er ook af en toe opuit voor het uitzicht of gezelschap. Plezier is niet kwantificeerbaar.”

Sanne Kanis en Aaron Mirck, Niet appen tijdens het eten, Bot Uitgevers, 232 pagina’s, 21,99 euro.