Hoe kom je de kerstperiode door zonder stress?

De feestdagen kunnen behalve plezier ook stress veroorzaken. Die stress is te voorkomen. ‘Als jij iemand bent die liever eten afhaalt met kerst, waardoor je ontspannen kunt zijn, dan is dat ook wat waard.’

Een scheiding. Ziekte. Ontslag. Op de lijst met 43 meest stressvolle gebeurtenissen in een mensenleven, samengesteld door de Amerikaanse wetenschappers Holmes en Rahe, staan veel usual suspects. Maar dan op plek 41: vakantie. En plek 42: de feestdagen. Ook dát bezorgt menigeen stress. De onderzoekers wijten het aan een combinatie van koud weer, overconsumptie (eten, alcohol en cadeaus), een volle agenda, het gebrek aan beweging, familieconflicten en financiële zorgen. Kerstmis vraagt zowel fysiek als mentaal veel van mensen.

Onderzoekers van de Georg-August Universiteit in Göttingen bestudeerden hoe tevreden mensen zijn met hun leven rond de kerstperiode, vergeleken met de rest van het jaar. Hiervoor werden duizenden interviews geanalyseerd met mensen uit elf Europese landen. Wat blijkt? Er is inderdaad een afname van levensvreugde en mentaal welzijn tijdens kerst. Opmerkelijk: dit geldt niet voor christenen die een religieuze of spirituele betekenis geven aan de feestdagen.

Ook uit andere studies blijkt dat ons geluksgevoel tijdens kerst vooral wordt aangewakkerd door niet-materiële zaken (samenzijn met familie) en het deelnemen aan religieuze activiteiten (bezoek aan de kerk op kerstavond). Andere typische kerstactiviteiten, zoals het geven en ontvangen van cadeaus, werden in verband gebracht met een verminderd emotioneel welzijn.

Waarom mensen stress ervaren in de kerstperiode heeft ook te maken met werk. “We weten uit onderzoek dat het stressniveau bij mensen hoger is vlak voor de vakantie, want veel zaken moeten worden afgerond”, zegt Ad Vingerhoets, hoogleraar emoties en welbevinden aan de Tilburg Universiteit, die zelf jarenlang bijna altijd ziek was tussen kerst en oudjaar. “Soms komen de deadlines van de baas, maar vaak vinden mensen zélf dat ze iets af moeten maken om te kunnen genieten zonder schuldgevoel.” Volgens Vingerhoets is het wijs om voorafgaand aan de kerstvakantie kritisch te kijken naar welke taken zelf-opgelegd zijn, want die kunnen best wachten.

Vertel een kerstverhaal

Filosoof Joke Hermsen houdt een pleidooi voor het vertellen van verhalen, om tijdens de kerst een ‘Kairos-moment’ te beleven en de stress tegen te gaan. In de Griekse mythologie was Kairos de god van het juiste ogenblik en van de aandachtige en creatieve tijd. Het is het tegenovergestelde van Chronos, onze tot haast aansporende kloktijd. “In plaats van alleen consumptie en stress, zou kerst een tijd van rust en reflectie moeten zijn”, zegt Hermsen, auteur van het boek Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst.

Door digitalisering en sociale media is het vertellen van verhalen volgens haar naar de achtergrond geraakt, en dat is jammer. “Je kunt verhalen voorlezen of zelf verzinnen. Of het een verhaal is met tekeningen, oude dia’s of met muziek erbij, alles is goed.” Hermsen nam de kracht van verhalen en de invloed op het menselijk brein onder de loep. “Het prikkelt de associërende en creatieve vermogens van onze geest, maar ook onze sociale vermogens. We duiden de stem, mimiek en de gebaren van de verteller, waardoor ons sociale brein gestimuleerd wordt. Na een verhaal voel je je meer met elkaar verbonden. Het is het beste middel tegen stress en vervreemding.”

Doe waar je goed in bent

“Kerstmis is ook een periode waarin mensen zich beoordeeld voelen door anderen: heb ik genoeg mijn best gedaan om het gezellig te maken?”, zegt psycholoog Carien Karsten, auteur van het boek Veel geluk. “Doe waar je goed in bent”, adviseert de psycholoog. Zelf ging ze ooit de fout in door het fameuze stokvisrecept van haar schoonmoeder te bereiden, zonder enige oefening.

Volgens Karsten gaan mensen hun gedrag compenseren met kerst. Ze zijn het hele jaar druk, maar willen met de feestdagen wél opeens ambachtelijk koekjes bakken en een kalkoen vullen. “Accepteer jezelf. Als jij iemand bent die eten afhaalt, waardoor je ontspannen kunt zijn, dan is dat ook wat waard.”

Sleutelen aan tradities vindt men vaak lastig omdat familieleden en vrienden misschien teleurgesteld zullen zijn. “Vul niet in voor anderen, vraag het gewoon”, zegt Karsten.

Een troostrijke gedachte: juist de vieringen waarbij er iets faliekant misgaat, blijven je vaak bij. In die zin vormen kerstblunders later de beste herinneringen.