Hoe ga je duurzaam picknicken? Gebruik je best bordjes van papier, palmblad of toch bioplastic?

Het is warm buiten en in de open lucht eten lonkt. Wat niet lonkt, is een stapel borden naar het park sjouwen en vuile vaat mee terug. Wegwerpplastic kan niet meer, maar waarop serveer je dan je pastasalade?

Maarten van der Zee, senior onderzoeker van Wageningen Food & Biobased Research: “Om de milieu-impact van een product te bepalen, moet je het volgen van de wieg tot het graf. Dus: van welke grondstof is het gemaakt? Wordt het gerecycleerd? Hoe groot is de kans dat het als zwerfafval in de natuur eindigt en welke schade kan het daar aanrichten?”

Onderzoeksbureau in duurzaamheid CE Delft maakte in 2020 een (versimpelde) levenscyclusanalyse van karton, bagasse (het afvalproduct van rietsuikerproductie), palmblad en tarwestro en herbruikbare borden van melamine (kunststof). Herbruikbare borden van hard plastic moeten volgens de berekening ongeveer 260 keer gebruikt worden om minder milieubelastend te zijn dan een wegwerpbord van palmblad. Na palmblad is bagasse het minst milieubelastend, gevolgd door papier en tarwestro.

Palmbladbordjes zijn licht en glad, en kunnen in allerlei vormen worden gedrukt. “Het zijn de bladeren die van de arecapalmboom zijn gevallen, er wordt geen enkele stof aan toegevoegd”, zegt Thomas Kascha, die met zijn bedrijf Natural Tableware duurzame borden levert aan festivals en sterrenrestaurants. “Palmbladborden kunnen na gebruik in de tuin begraven worden en zijn zelfs voedzaam voor de planten en de bodem.”

Dat klopt, zegt Van der Zee, maar hij ziet ook een nadelig bijeffect. “Dit soort claims kunnen ertoe leiden dat mensen slordig worden en hun afval niet opruimen. En biologische afbraak vergt tijd en bepaalde omstandigheden, dus rondslingerende composteerbare bordjes zijn ook vervuiling.”

De Nederlandse organisatie Milieu Centraal adviseert om álle wegwerpartikelen bij het restafval te gooien. “Soms weten afvalverwerkers niet of er een plastic coating op zit en zo kan een lading voor het gft in zijn geheel worden afgekeurd. Of de artikelen zijn te vies of te nat voor het oud papier”, zegt woordvoerder Mariska Joustra.

Bekers

Bij een picknick hoort ook een drankje. Een beker moet aan andere eisen voldoen dan een bordje. Zo moet hij lekvrij zijn en in veel gevallen tegen warme dranken kunnen.

Niet-plastic wegwerpbekers zijn vaak van karton en soms van een ander materiaal, zoals bamboe of bagasse. Maar het belangrijkst is het materiaal van het beschermende laagje. In dat laagje zit het probleem: het is van plastic. Welk plastic je gebruikt, doet ertoe. “Bekers met een laagje biologisch afbreekbaar polymelkzuur (PLA) zijn iets beter voor het milieu dan een polyetheen-coating (PE) gemaakt van aardolie”, zegt Milieu Centraal.

Zowel kartonnen bekertjes met PLA- als met PE-coating kunnen goed gerecycled worden. Hiervoor moeten ze wel apart worden ingezameld. Ze moeten ook leeg zijn, dus zonder afval erin. Is er geen inzamelpunt in de buurt, dan adviseert Milieu Centraal om de beker bij het restafval te gooien.

Je eigen beker meenemen, bijvoorbeeld van silicone of keramiek, is beter, mits de beker verstandig wordt afgewassen. “Dus niet onder de stromende warme kraan, maar in een gevulde energiezuinige vaatwasser of een teiltje met meer afwas. Ook voor een wegwerpbekertje geldt: probeer het zo vaak mogelijk te gebruiken”, zegt Joustra.

Bestek en rietjes

En waarmee eet je de pastasalade? Veel mensen vinden ruw houten bestek niet prettig voelen in de mond. Het bedrijf van Kascha voegt er een waxlaagje aan toe, waardoor het lang niet meer zo ruw aanvoelt. Maar zo glad als metaal of plastic wordt het nooit.

Is bioplastic een uitkomst? Helaas: het wegwerpbestek van bioplastic dat nu nog wordt verkocht, verdwijnt langzaam uit de winkels. De Europese Unie maakt in het verbod op wegwerpplastic geen onderscheid tussen plastic van bijvoorbeeld maïs en suikerbiet en plastic gemaakt van aardolie.

Papier is ook niet ideaal, omdat het snel week wordt. Van een slappe lepel wordt niemand blij en bij rietjes van papier is er zelfs risico op verstikking. Week geworden delen kunnen loslaten in de mond en in de keel schieten.

Er bestaan wel eetbare rietjes van suiker. Niet zo gezond, wel feestelijk. Of drink via een echt stukje riet: inmiddels zijn pure tarwestro-rietjes in veel winkels te koop.