‘Het is oké om niet alles te weten’: docent sociaal werk deelt zijn beste tips voor vaders

Mannen worstelen net zo hard met hun ouderrol als vrouwen, maar houden zich vaak halsstarrig sterk. Nergens voor nodig, meent Khalid El Hatri, docent sociaal werk en zelf jonge vader. Met zijn project ‘MENtors’ nodigt hij papa’s uit om samen na te denken over thema’s als verbondenheid en seksualiteit. ‘Veel vaders voelen een grote afstand tussen hen en hun kind en weten niet hoe ze die kunnen overbruggen.’

Hoe hoog Khalid El Hatri (37) het vaderschap in het vaandel draagt, wordt meteen duidelijk wanneer we onze afspraak voor dit interview proberen vast te leggen. Vrijdagnamiddag, stelt El Hatri voor, maar wanneer ik aangeef dat ik op dat moment normaal gezien mijn kinderen van school ga ophalen, krabbelt hij meteen terug: “Nee, ga dan absoluut je kinderen halen, we vinden wel een ander moment.”

Vaderen is een van El Hatri’s grootste passies. Privé – hij heeft zelf een zoontje van drie – maar ook professioneel. Naast zijn werk als docent sociaal werk aan de Karel de ­Grote Hogeschool in Antwerpen, richtte hij twee jaar geleden Young FENIX op, een inclusieve organisatie die zich inzet voor het mentale welzijn van Antwerpse jongeren tussen de 12 en 25. ‘MENtors’, het nieuwste project van Young FENIX, richt zich echter op een iets oudere leeftijdscategorie: het is een praatgroep waar mannen van verschillende achtergronden met elkaar in dialoog kunnen gaan over hun vaderrol en alle onzekerheden die daarmee gepaard gaan.

Waarom wilde u een project rond vaderschap opstarten?

“Ik ben zelf papa van Amir en zijn komst heeft me met heel wat nieuwe uitdagingen geconfronteerd. Sinds hij er is, ben ik meer dan ooit beginnen na te denken over wie ik ben als papa en wat ik aan mijn kind wil meegeven. Omdat ik pedagogisch onderlegd ben en beroepsmatig jongeren en gezinnen ondersteun, gaat men er vaak van uit dat ik wel de perfecte papa zal zijn. Maar dat is absoluut niet zo. Ook voor mij is het zoeken.

“Daarnaast ontmoette ik als sociaal werker veel jongeren die het gevoel hebben dat ze niet bij hun vader terechtkunnen en daardoor bepaalde gevoelens gaan opkroppen. Het leek me dus logisch om binnen Young FENIX ook te gaan werken rond mannelijke kwetsbaarheid en betrokkenheid. Want als je in vaders investeert, investeer je daarmee ook in de mentale gezondheid van hun kinderen en hun gezin.”

Hoe werkt ‘MENtors’ precies?

“Het is een heel laagdrempelig platform waar mannen en papa’s elkaar ontmoeten, zonder al te veel druk of verwachtingen. We zijn gewoon een groep mannen die samen iets leuks gaan doen – iets gaan eten, bijvoorbeeld – en dan met elkaar in gesprek gaan over vaderschap of mannelijkheid. Soms gaan we met specifieke thema’s aan de slag. Hoe herken ik depressie bij een kind? Hoe kan ik beter in dialoog gaan met jongeren? Wat doe ik met de seksuele zoektocht van mijn kind? Onlangs kreeg ik telefoon van een papa die ontdekt had dat zijn 14-jarige zoon naar pornosites surft. Hij wist absoluut niet hoe hij daarmee moest omgaan. Dat soort zaken kunnen we bespreken.”

Hoe komt het dat vaders daar een specifieke praatgroep voor nodig hebben, terwijl moeders elkaar vanzelf lijken te vinden aan de schoolpoort of op sociale media?

(lacht) “Het is inderdaad frappant. Aan de schoolpoort vang je geregeld gesprekken tussen moeders op, over het wel en wee van hun kinderen. Terwijl vaders veeleer over het voetbal of over hun skivakantie staan te praten. Maar als je vaders een veilige ruimte geeft om over de relatie met hun kinderen te praten, dan komen er plots zoveel vragen naar boven! Mannen worstelen net zo hard met hun ouderrol als vrouwen. En ik merk in de praktijk dat het hen deugd doet om de verhalen van andere vaders te horen en zich daarin te herkennen.

“In onze maatschappij overheerst nog het idee dat de vrouw het monopolie heeft op de kwetsbaarheid van het zoeken. Maar ik zeg altijd: een echte man is een man die tranen laat. Veel papa’s vinden het echter moeilijk om die kwetsbaarheid toe te laten. Ze voelen zich verplicht om op dat witte paard te blijven zitten. Want ze vrezen dat hun gezin zal instorten als ze eraf vallen.”

Met welke vragen komen vaders het vaakst bij jullie aankloppen?

“Vragen over de band met hun kind. Veel vaders voelen een grote afstand en weten niet hoe ze die kunnen ­overbruggen. Ze ervaren daardoor een grote onmacht. Weet je, veel vaders voelen zich ook gewoon gepasseerd omdat hen nooit iets gevraagd wordt. Er wordt vaak gezegd: ‘De papa is niet betrokken.’ Maar wórdt de papa wel betrokken? Scholen, coaches en hulpverleners leggen het appel op emotie te vaak bij de moeder en gaan voorbij aan de vader. Daarom willen we mannen en papa’s via ‘MENtors’ versterken in hun rol. Hen een platform aanbieden waar ze de ruimte krijgen om te zoeken en om het mede-eigenaarschap over hun zorgende rol op te nemen.”

Vanaf wanneer kan je als vader beginnen te bouwen aan de band met je kind?

“Al van voor de geboorte. Als partner ervaar je de zwangerschap toch vanop een zekere afstand, dat heb ik zelf ook gemerkt. Ik voelde mee met mijn vrouw, maar kon me niet voorstellen hoe het was om zelf een kind te dragen. Toch kan je als vader wel proberen om de afstand zo klein mogelijk te maken. Ik deed dat bijvoorbeeld door regelmatig haar buik te masseren – heel goed tegen zwangerschapsstriemen, maar ook om alvast verbinding te maken met je kind. Wanneer ik de baby voelde stampen, voelde ik me meteen meer betrokken. Ik installeerde ook een appje op mijn telefoon waarop ik kon zien hoe de baby evolueerde. Hoe ziet hij eruit op twaalf weken? En op vijf maanden? Dat maakte het toch wat minder abstract voor mij.”

Meteen na de geboorte blijft een kind meestal nog een hele tijd dicht bij de moeder. Hoe kan je als vader toch nauw betrokken zijn?

“Heel eenvoudig: door er gewoon te zijn. Echt in dialoog blijven gaan met je partner, en zoeken naar wat je op dat moment kan betekenen voor het kind. Niet alleen de vraag stellen – want soms heeft je partner daar ook geen antwoord op – maar gewoon doen. Men gaat er vaak van uit dat een kleine baby standaard bij de mama zit, maar probeer dat vooral niet enkel als haar verantwoordelijkheid te zien. Probeer actief die afstand te verkleinen, en je vaderschap meer body te geven.

“Een concrete tip: na de geboorte van mijn zoon werd hij eerst bij mijn vrouw gelegd, maar daarna kreeg ik de vraag of ik Amir ook even op mijn borst wou nemen voor huid-op-huidcontact. Dat was voor mij een heel belangrijk moment van verbinding. Ik heb van sommige andere vaders gehoord dat hun die vraag niet werd gesteld, maar ik kan het alleen maar aanraden.”

Na de geboorte gaan veel vaders snel terug aan het werk.

“Mannen zijn inderdaad minder geneigd om hun ouderschapsverlof volledig op te nemen. Omdat in onze maatschappij het narratief bestaat dat ouderschapsverlof vooral voor de vrouw is. Maar dat klopt absoluut niet. Ik zou alle mannen willen aanmoedigen om hun ouderschapsverlof op te nemen. En het dan niet te gaan gebruiken om hun huis te verbouwen. (lacht) Want het kan een heel belangrijke periode zijn om je kind, je partner en ook jezelf te leren kennen. Neem dus die tijd. Zie het niet als een verlies voor je carrière, maar net als winst. Als een kans om te groeien als papa en als man.

“Ik wil ook werkgevers oproepen om ouderschapsverlof aan te moedigen bij hun mannelijke werknemers. Ook zij zouden moeten meestappen in de gedeelde verantwoorde­lijkheid die je als man kan hebben. Want door het ouder­schapsverlof volledig bij de vrouw te leggen, worden mama’s ook veel carrièrekansen ontzegd. Dat zie ik als pure discriminatie, en daar moeten we ons ook als mannen tegen verzetten.”

Een kind groeit en evolueert razendsnel. Hoe zorg je ervoor dat je als vader meegroeit en doorheen al die verschillende fases het contact met je kind niet verliest?

“Rituelen kunnen helpen om de verbondenheid te versterken en intact te houden. Een voorbeeld kan zijn: steeds samen eten. Of samen bepaalde feestdagen voorbereiden, zelfs wanneer je kind nog heel klein is. Het kan dan bijvoorbeeld een tekening maken, waardoor je toch als gezin samen toewerkt naar dat feest.

“Rituelen hoeven trouwens niet altijd het hele gezin te omvatten. Je kan als vader bijvoorbeeld de gewoonte kweken om alleen te gaan wandelen met je kind. Dat lijkt misschien niet spectaculair, maar het versterkt wel de verbondenheid. Omdat je kind dan voelt dat je aanwezig bent en echt tijd voor hem neemt.”

Wat als je kind op een bepaald moment je aanwezigheid niet meer wil? Ik denk aan een puberdochter die haar vader plots emotioneel buitensluit?

“Probeer niets te forceren, maar geef wel duidelijk aan dat je er voor haar bent. Het is heel belangrijk dat je kind op zo’n moment van jou hoort – verbaal, of zelfs in een briefje of een bericht: ‘Ik zie je. Ik hou van je en ik ben er voor je als je me nodig hebt.’

“Je mag zeker ook je kwetsbaarheid tonen: als je je machte­loos voelt bij die situatie en niet goed weet hoe je moet reageren, durf dat dan ook te uiten. Dat is essentieel. Maar probeer alleszins niet om die emotionele muur koste wat het kost te gaan slopen. Als je dochter naar haar kamer vlucht en de deur in je gezicht dichtslaat, begin dan niet driftig op die deur te kloppen, of toch maar je zegje te doen. Geef ruimte. Wees nabij, maar niet verstikkend. Creëer zuurstof. Blijf in dialoog gaan, maar vanuit een soort dienstbaarheid en nieuwsgierigheid.”

Krijgt u bij ‘MENtors’ veel vragen rond straffen?

“Ja, want de perceptie bestaat nog altijd dat de papa degene is die disciplineert en begrenst, terwijl de mama eerder troost. Sommige vaders vragen dus raad over welke straffen ze kunnen uitspreken. Maar andere papa’s geven net aan dat die disciplinerende rol niet bij hen past, terwijl dat toch van hen verwacht wordt.

“Nu, als het gaat over straffen en belonen: dat zou niet zo zwart-wit bekeken mogen worden. De belangrijkste vraag die je je moet stellen, is: wie is mijn kind en waarom stelt het moeilijk gedrag? Dat is wat wij bij ‘MENtors’ doen: heel reflectieve vragen stellen.”

Maar er is dus geen toverformule rond straffen en belonen?

“Ik zou willen van wel – ook voor mezelf. (lacht) Maar zo simpel is het niet. Coachen is niet: een kant-en-klare maaltijd aanbieden die je enkel nog in de microgolfoven moet steken. Wij vertrekken net vanuit participatie, we geven mede-eigenaarschap aan degene die de vraag stelt. We gaan een proces aan waarin we samen met jou op zoek gaan naar de reden achter een specifieke vraag. Ik weet dat het wat abstract klinkt, maar ik ben er echt van overtuigd dat je als coach niet te veel voor anderen mag invullen. Want dan ga je voorbij aan de kracht van degene die de vraag stelt. Vaak beseffen mensen niet dat ze zelf de sleutel al in handen hebben. Als coach moet je hen vooral helpen om die te vinden.”

Eerlijk is eerlijk: soms halen kinderen gewoon het bloed van onder je nagels vandaan. Hoe ga je als vader best om met boosheid?

“Voor alle duidelijkheid: boosheid op zich is goed! Erken dat vooral als iets krachtigs. Hoe je ernaar handelt, is waar het om draait. Uit pure onmacht agressief worden of slaan, is natuurlijk niet oké. Maar boosheid is wel een perfect normale menselijke emotie. De vraag is: hoe zorg je ervoor dat ze kan bestaan zonder dat je daarvoor afstand creëert? Verbindende communicatie is altijd essentieel.”

En als je daar niet meer in slaagt? Wat als je potje toch overkookt?

“Vertraag dan, probeer stil te staan bij wat er precies voor zorgt dat je je zo voelt. En probeer een manier te vinden om zuurstof te vinden. Zelfzorg is enorm belangrijk. Hoe die er precies moet uitzien, vul ik liever niet voor een ander in. De een heeft er baat bij om een luchtje te gaan scheppen, de ander gaat liever fitnessen...”

Ik merk zelf dat ik een geduldigere, rustigere vader ben wanneer ik soms ook de ruimte krijg om even géén vader te zijn.

“Dat zal voor veel papa’s heel herkenbaar zijn, en het is ook heel belangrijk dat je daarover communiceert. Ik zie vaak gebeuren dat papa’s nood hebben aan tijd voor zichzelf, maar dat niet kunnen uiten. Misschien omdat ze al vaker te horen hebben gekregen dat ze niet flauw moeten doen en zich ‘als een man’ moeten gedragen.”

U probeert een zo divers mogelijk publiek te bereiken. Merkt u culturele verschillen op in de manier waarop vaderschap wordt benaderd?

“Er zijn natuurlijk verschillen, maar die zijn er ook tussen individuele gezinnen. Het heeft niet enkel met etniciteit te maken. Zo bestaat de perceptie dat papa’s van kleur veel meer worstelen met het thema seksualiteit, maar ik zie evengoed blanke papa’s die moeite hebben om daar met hun kinderen over te praten.

“Papa’s met een migratieachtergrond krijgen wel te maken met bepaalde extra uitdagingen: soms zijn ze zelf nog niet heel sterk geworteld in onze samenleving, terwijl hun kinderen echt in twee werelden leven. Daar staan we dan samen met hen bij stil. Hoe kunnen zij hun kinderen begeleiden in de identitaire struggle die ze doormaken?

“Maar bij ‘MENtors’ maakt het dus niet uit waar je vandaan komt of welke bagage je meedraagt. Of je nu wit, zwart of geel bent, we don’t care. Waar het om draait is: hoe kunnen we ervoor zorgen dat je je niet alleen voelt?”

Meer info over ‘MENtors’ en Young FENIX vind je op youngfenix.be of op Instagram: @youngfenixx