Een verzwaringsdeken voor een betere slaap en ’s avonds sporten om sneller in dromenland te vertoeven: op het wereldwijde web krioelt het van de slaapadviezen. Maar welke kloppen nu echt? En welke adviezen kunnen rechtstreeks de vuilbak in? Slaapcoach Ellen Smets neemt de meest voorkomende opvattingen over onze slaap onder de loep en scheidt het kaf van het koren.
Wie voldoende slaapt, heeft een kleinere kans om ernstig ziek te worden door corona
Feit. “Door te slapen boost je je afweersysteem, waardoor je minder vatbaar bent voor virussen en bacteriën. Uit onderzoek blijkt dat vaccins, zoals bijvoorbeeld dat tegen de griep, elf keer minder goed werken bij mensen die de nacht voordien minder dan zes uur hebben geslapen dan bij mensen die een nachtrust van acht uur of meer hadden. Of dit ook geldt voor het coronavaccin is momenteel nog niet zeker, omdat dit een nieuw virus is, maar de kans is groot van wel.”
Verloren slaap kan je niet inhalen door ‘s anderendaags extra vroeg te gaan slapen
Feit. “Slaapschuld bouw je op, die kan je niet inhalen. Maar als je een nacht slecht hebt geslapen, is de kans wel groot dat je de nacht nadien slaapt als een roos. Alleen heeft het geen enkel nut om bij een slaaptekort een keer om 20 uur in bed te kruipen.”
Kan je niet slapen, ga dan eerst een uur sporten
Fabel. “Voor veel mensen is sporten een activiteit die hen helpt te ontspannen en die hen rustig maakt. Maar die rust is enkel mentaal, want als je sport, maakt je lichaam adrenaline en cortisol aan, twee stoffen die je lichaam actief en wakker houden. Wil je ‘s avonds toch sporten, doe dat ten laatste anderhalf tot twee uur voor je naar bed gaat.”
Vijf uur slaap per nacht is voldoende
Fabel. “Het hangt er natuurlijk van af welk type persoon je bent, maar de doorsnee mens heeft toch acht uur slaap nodig. Het staat tegenwoordig goed om te zeggen dat je voldoende hebt aan vier uurtjes per nacht, want dan ben je superman. Maar eigenlijk pleeg je op die manier gewoon roofbouw op je lichaam.”
Je moet elke dag op hetzelfde uur gaan slapen, ook als je niet moe bent
Fabel. “Nee, maar als je slaapproblemen hebt, kan je wel het best elke dag op hetzelfde uur opstaan. Dat is essentieel voor je bioritme. Nachtwerk is daardoor ook nefast. Ik heb zelfs een klant gehad die hartritmestoornissen kreeg door zijn verstoorde bioritme. Wie toch ‘s nachts werkt, probeert het best om zeker vier tot vijf uur achter elkaar te slapen, zodat je op z’n minst fysiek hersteld bent. Draag tijdens het naar huis gaan een zonnebril tegen het daglicht, liefst met oranje glazen. Onderzoek wijst uit dat dit ervoor zorgt dat het licht buiten je niet wakkerder maakt. Ga bij het thuiskomen zo snel mogelijk naar bed. Je lichaamstemperatuur is nog ingesteld op rust, maak hier gebruik van door meteen naar bed te gaan. Draag een slaapmasker om licht en geluid te weren. Houd rekening met het feit dat je na een nachtdienst een aantal uur korter slaapt en minder diep. Een dutje voor je nachtdienst kan je helpen om vermoeidheid tegen te gaan.”
Het juiste voedingsritme helpt om beter te slapen
Feit. “Ga nooit met een volle of met een lege maag naar bed. In melk en in banaan zit tryptofaan. Dit helpt serotonine aanmaken en dat stimuleert dan weer de productie van melatonine, de stof die ervoor zorgt dat je je slaperig voelt. Neem de tijd voor je maaltijden: te snel eten zorgt voor spijsverteringsstoornissen. Werk je in ploegen, houd dan zoveel mogelijk een normaal eetpatroon aan: drie maaltijden per 24 uur. Wie nachtdienst heeft, eet om circa 18.00 uur een warme maaltijd. Denk aan een flinke portie groente, een stuk vlees, vis of vleesvervanging, aardappelen, rijst of pasta. Om circa 23.00 uur wordt een lichte snack aanbevolen, zoals een schaaltje kwark met fruit, een cracker of een boterham. Om circa 1.30 uur kan je een middernachthapje nemen, bijvoorbeeld een kop soep met een paar volkoren boterhammen. Om circa 5.00 uur is een early morning-snack tegen de dip in laatste uurtjes aan te raden, zoals muesli, fruit, yoghurt of een krentenbol met kaas. Om circa 7.30 uur eet je ten slotte een licht ontbijt: een schaaltje yoghurt met muesli, een boterham met pindakaas, een geroosterde boterham. Dit is belangrijk voor een goede slaap na de nachtdienst. Ontbijt je te zwaar, dan word je te snel weer wakker.”
Een slaapprobleem is geen gezondheidsprobleem
Fabel. “Je kan een dag of drie zonder drinken, maar als je drie dagen niet slaapt, crash je volledig. Zoek hulp als je slaapproblemen hebt. En hulp is veel meer dan een pilletje nemen. Vergelijk het met een auto. Als daar een rood lampje gaat branden, stop je meteen met rijden en bel je naar de garage om het probleem op te lossen. Maar als je een pilletje neemt, sla je dat rood lampje met een hamer in en rijd je gewoon door. Het gevolg is dat je je auto vroeg of laat helemaal kapot zal rijden.”
Hoe ouder je wordt, hoe minder slaap je nodig hebt
“Dat is een twijfelgeval. De onderzoeken spreken elkaar daarin tegen. Bejaarden zijn overdag misschien minder actief, maar je slaapt niet alleen om fysiek te recupereren, maar ook om mentaal te herstellen en je emoties te verwerken. Dat is bij senioren even essentieel als bij jongeren. Feit is wel dat oudere mensen vaak lange middagdutjes doen, waardoor ze ‘s nachts sowieso minder lang slapen.”
Powernaps zijn slecht voor je slaap ‘s nachts
Fabel. “Powernaps zijn goed en ze doen je productiviteit stijgen, op voorwaarde dat ze niet langer dan twintig à dertig minuten duren. Anders kom je in je diepe slaap terecht en zul je je een wrak voelen als je wakker wordt. Bovendien respecteer je ook hier je bioritme niet.”
Van slecht slapen word je dik
Feit. “Dat heeft te maken met de verhouding tussen leptine en ghreline in ons lichaam, twee stoffen die onze eetlust regelen. Als je slecht slaapt, maakt je lichaam meer ghreline dan leptine aan, waardoor de balans zoek is. Als je te veel ghreline hebt, werkt je verzadigingsgevoel niet goed en zal je je niet meer voldaan voelen. Je krijgt voortdurend het signaal dat je moet eten en bovendien zal je in die toestand veel sneller naar junkfood en suikerrijke snacks grijpen. Met alle gevolgen van dien.”
Je slaapt beter met een verzwaringsdeken
Fabel. “Zo’n deken is extra zwaar gemaakt met bijvoorbeeld plastic ballen, zand of polystyreenkorrels en de druk dat dat op het lichaam uitoefent, zorgt voor rust en ontspanning. Maar wie een ernstig slaapprobleem heeft, gaat hiermee niet opeens spectaculair beter slapen. Ik raad het ook niet aan omdat het enkel een hulpmiddel is. Je kan veel beter de oorzaak van je slaapprobleem aanpakken. Voor mensen met angststoornissen of een autismespectrumstoornis kan het wel nuttig zijn. Het gewicht van het deken - tussen twee en vijftien kilo, afhankelijk van je eigen gewicht - stimuleert immers de aanmaak van serotonine en melatonine, hormonen die een kalmerend gevoel geven. Wie snurkt of slaapapneu heeft, gebruikt het sowieso beter niet omdat de druk op de borstkas voor een onrustige ademhaling kan zorgen. Ook voor mensen met bloedsomloop- of temperatuurregelingsproblemen wordt het sterk afgeraden.”
Meer info: www.true-balance.be.
