Filosofe Katrien Schaubroeck over de vraag: ‘Kan ik een tracker meegeven met onze dochter van zes, zodat we haar altijd kunnen traceren?’

De vraag

“Gisteren had ik een interessante discussie met mijn vriend, die op het randje van ruzie eindigde. Hij heeft Apple AirTags gekocht, apparaatjes zo groot als een muntstuk van 2 euro die je aan bijvoorbeeld je koffer of rugzak kunt bevestigen zodat je die nooit kwijtspeelt. Handig op reis, daarin volg ik hem volledig. Hij stelde voor om ook zo’n tracker met onze dochter van zes mee te geven, als een sleutelhangertje, wanneer ze op uitstap gaat met de jeugdbeweging of met school, of als we naar een drukke speeltuin of het strand gaan. Ik weet niet waarom, maar mijn buikgevoel schreeuwde: ‘no way’. De argumenten van mijn vriend om het wél te doen, waren veel beter onderbouwd: ze heeft nog geen telefoon en wat als ze ons kwijtspeelt? En als het fout gaat, is het toch handig voor ons, of voor de politie, om meteen te weten waar ze zich bevindt?

“Een paar jaar geleden kwamen er voor het eerst kinderhorloges op de markt met een ingebouwde tracker, en ook toen – ik had nog geen kind – werd ik daar om een of andere reden woest van. Ik denk dat zoiets zaadjes van angst in onze hoofden en die van onze kinderen plant. Ik wil dat mijn dochter op dezelfde manier kan opgroeien zoals ik vroeger: met veel vrijheid en vertrouwen. Maar als er nu echt iets gebeurt en ik heb mijn veto voor zo’n tracker gesteld, zal ik me natuurlijk enorm schuldig voelen. Overdrijf ik en is zo’n apparaatje gewoon handig, of heb ik toch een punt?”

Het antwoord van filosofe Katrien Schaubroeck

“Deze moeder heeft wel degelijk een punt, ook al gaat een veto misschien wat ver. Het onderwerp leeft alleszins onder technologiefilosofen. Ter voorbereiding van mijn antwoord heb ik het werk van Katleen Gabriels gelezen: Onlife: hoe de digitale wereld je leven bepaalt. Zij maakte ook al een podcast over leven en opvoeden in deze digitale tijden, heel interessant.

“De trackingtechnologie, die al lang bestaat, is de laatste jaren standaard geworden. Via WhatsApp kan je nu in een vingerknip je locatie met elkaar delen. Sommige koppels gebruiken dat continu om van elkaar te weten waar de ander uithangt en maken er absoluut geen punt van. Maar net omdat de technologie zo voor het grijpen ligt, verandert ze stilaan onze normen en waarden. Op dit moment ben ik geneigd om de kant van de moeder te kiezen. Ik vind trackers heel invasief en zou ze niet snel zelf gebruiken bij mijn kinderen. Maar wie weet hoe ik er over twintig jaar over denk? Tijden veranderen, onze opvoeding ook.

“De vader in dit verhaal heeft alleszins sterke argumenten. Hij redeneert: ik heb een zorgtaak en ik wil daarvoor alles uit de kast halen. Alleen wordt het, met al die nieuwe middelen, steeds moeilijker om ‘zorg’ en ‘controle’ uit elkaar te houden. Als hij het echt tot drukke plaatsen of uitstappen met de jeugdbeweging beperkt, zie ik er het nut wel van in. Het is dan een meer geavanceerde variant van je telefoonnummer op de hand van je kind schrijven, wat ik zelf ook doe op het strand. Ga je het vaker gebruiken, dan geef je je kind echter de indruk dat de wereld niet veilig is, dat er van alles akeligs kan gebeuren en dat we als ouders altijd moeten kunnen weten waar het zich bevindt. Je plant inderdaad zaadjes van angst. Zo wordt de grens tussen ‘opvoeden’ en ‘angst doorgeven’ vager.

“Sta samen eens stil bij de vraag: waarom zou je een tracker gebruiken? Komt het welzijn van je kind op de eerste plaats, of je eigen gemoedsrust? Als het antwoord dat laatste is, besef dan dat opvoeden, volgens de hechtingstheorie, gericht is op het creëren van een veilige thuishaven vanwaaruit je kind de wereld kan verkennen. Ouders vervullen, volgens die theorie en als het goed gaat, de rol van ‘a safe haven and a secure base’. Je kind kan altijd terugkeren als het fout gaat of als het zich onveilig voelt, maar alles begint met een gevoel van vertrouwen. Wanneer die secure base zelf wantrouwen begint uit te stralen, gaat het niet meer werken, dan kun je dat basisvertrouwen niet voldoende doorgeven.

“Misschien overweegt de vader om zo’n tracker stiekem mee te geven, maar dat lijkt me helemaal geen goed idee. Een kind is geen huisdier of geen koffer die je kan kwijtspelen. Vanaf een bepaalde leeftijd – zes is zeker oud genoeg – is instemming cruciaal. Zelfs als ik mijn telefoonnummer op een kleuterhandje schrijf, leg ik uit waarom ik dat doe. Anders gaat je kind later misschien het gevoel hebben dat haar ouders haar controleren. We mogen niet onderschatten welke weerstand dat oproept en tot welke inventieve ‘oplossingen’ kinderen in staat zijn.

“Nog een laatste bedenking: zijn ­ouders, en zeker degenen die een hor­loge met ingebouwde tracker kopen voor hun kind, honderd procent zeker dat die technologie onhackbaar en waterdicht is? We weten vaak zo weinig over de technologie die we gebruiken, staan alleen maar stil bij het gebruiksgemak. Maar wat zit er nog achter? Welke details en info worden gedeeld, en met wie? Zo beslis je als ­ouder ook mee over de cyber(on)­veiligheid van je kind en kan je ironisch genoeg bijdragen aan onveilige situaties voor je kind, terwijl je alleen maar de veiligheid beoogt.”