‘Een open blik op de wereld is als een spier, je moet ze dagelijks trainen’: de werklessen van Peter Verhelst

Een creatieveling deelt zijn geheimen en tips om productief en innovatief te blijven. Peter Verhelst (60), schrijver van gedichten, romans en theaterstukken, mocht onlangs de Arkprijs voor het vrije woord in ontvangst nemen. Hoe hij al die jaren creatief en productief bleef? ‘Ik ben altijd met drie projecten tegelijk bezig.’

Kom je huis uit

“Sinds ongeveer drie maanden werk ik in een atelier, een orangerie van kasteel Rooigem, op fietsafstand van mijn huis in Brugge. Een ongelooflijke luxe, dat besef ik goed. Thuis heb ik ook een schrijfkamer, maar ik merk dat het helpt om echt je huis uit te komen om te gaan werken. Je creëert daarmee een soort vrijplaats voor je werk, waar je zowel mentaal als fysiek je ding kunt doen en waar je niet gehinderd bent door dagelijkse beslommeringen.

“Als de bladeren hier binnenwaaien, dan kan ik ze laten liggen, gewoon omdat ik dat mooi vind. Ik merk ook dat ik me buitenshuis gemakkelijker concentreer, net omdat die werkplek zo afgebakend is. Je hoofd functioneert dan anders. Het is alsof mijn brein weet wanneer ik hier ’s ochtends binnenwandel: er mag weer gewerkt worden.”

Ontdek wat helpt om je te concentreren

“Vroeger rookte ik sigaretten om in de mood te komen om te schrijven, maar sinds ik een aantal jaren geleden een hartaanval kreeg, gaat dat niet meer. Ik moest dus op zoek naar een ander ritueel om aan het begin van de werkdag in opperste concentratie te komen. Nu ga ik elke ochtend na het ontbijt twintig tot veertig minuten op een hometrainer zitten. Als ik daarna achter mijn computer kruip, is het alsof ik als het ware naar een soort alfa­niveau ben afgedaald, waar ik eigenlijk meteen kan beginnen te schrijven.

“Ook autorijden is om diezelfde reden fantastisch. Je kunt in de auto met niks anders bezig zijn dan met het autorijden zélf, en dan beginnen je gedachten op volle toeren te draaien. Ooit ben ik eens met de auto van Brugge naar Groningen gereden, en toen ik daar aankwam had ik de aanzet van een opera met stylo op mijn linkerhand, mijn linkerarm en buik geschreven.” (lacht)

Train dagelijks

“Vakanties of weekends neem ik nauwelijks, maar dat hoeft ook niet: schrijven is mijn lust en leven. Ik ben gelukkig samen met een vrouw die ook dingen maakt, en die daar ook voortdurend mee bezig is. Dat is iets wat ik geleerd heb: een open en alerte blik naar de wereld toe moet dagelijks getraind worden. Het is als een spier, die toch kracht verliest zodra je er niet meer mee bezig bent. Veel van wat me opvalt, schrijf ik op. Ondertussen heb ik op die manier stapels vol van die dagelijkse waarnemingen verzameld, die ik van plan ben om eindelijk eens in een boek te gieten.”

Zorg voor variatie

“Gedichten of romans schrijven doe ik ondertussen al zo lang: het zijn genres die ik kén, en waar ik ondertussen heel vertrouwd mee ben. Maar daarnaast vind ik dat het als kunstenaar enorm helpt om je ook te verdiepen en te laten prikkelen door andere kunstendisciplines. Door bijvoorbeeld een opera te maken, waar je met anderen samenwerkt en de prikkels dus eens van buitenaf komen, in plaats van enkel uit je hoofd. Onlangs ben ik ook beginnen te werken met klei, wat weer een totaal andere vorm van denken, kijken en voelen is.

“Want natuurlijk zijn er dagen waarop het schrijven niet vlot. Dan zit ik een hele dag te prutsen en te foefelen, en heb ik op het einde van de dag een komma gezet die ik nadien weer heb weggenomen. Maar dat is niet erg: als het schrijven van gedichten niet lukt, dan zet ik me wel aan een roman. En als dat me niet afgaat, dan schrijf ik wel een theaterstuk of ga ik met klei aan de slag. Ik ben altijd met twee of drie projecten tegelijk bezig, net omdat die variatie ervoor zorgt dat het creatieve proces fris blijft, en dat ik nooit echt lang vastloop.

Omring je met de juiste mensen

“Ik zou elke dag vanuit mijn atelier kunnen werken, en daar zou ik op zich ook heel ­gelukkig mee zijn. Maar daarnaast vind ik het toch ook van grote waarde om me te omringen met andere kunstenaars en mensen die me ­inspireren.

“Toen ik onlangs de Arkprijs in ontvangst mocht nemen, benadrukte ik het belang van zo’n denkbeeldige familie nog in mijn dankwoord. Want het is zoveel aangenamer om niet alleen in je leven, maar ook in de creatieve ­arbeid goed omringd te worden, dan om er helemaal alleen voor te staan.

“Veel van mijn vrienden zijn kunstenaars, en wanneer ik hen gezien heb, loopt mijn hoofd vaak over van de ideeën. Zelfs als wat ze maken fundamenteel verschilt van wat ik zelf doe.”