‘Een geniaal individu komt niet tot aan de knieën van een sterke redactie’: de werklessen van Martin Heylen

Elke week deelt een creatieveling zijn geheimen en tips om productief en innovatief te blijven. Deze week: tv-maker, journalist en schrijver Martin Heylen (66). ‘Wat je ook doet: blijf dicht bij jezelf en bescheiden.’

Herken het idee

“Alles in mijn carrière begint met het belangrijkste voor mij: herken het idee. Dat idee is iets woordeloos, kleurloos en onherkenbaar. Het is een soort van flits die door je hersenen schiet. Maar op het moment dát het gebeurt, weet je: dit is iets. Het kan je overal te binnen schieten, vooral wanneer je het niet verwacht.

“Eigenlijk is het net zoals met geluk. Als ik erachteraan loop, kan ik het nauwelijks bijhouden, maar draai ik mijn rug ernaartoe, dan komt het achter me aan. Dat heeft mij vaak troost geboden, wanneer ik niet direct iets nieuws weet te verzinnen. Hét idee is gegeerd; iedereen is ernaar op zoek. Om mijn idee zo snel mogelijk vorm te geven, schrijf ik elke gedachte errond onmiddellijk op.

“Inspiratie haal ik vaak uit het onderweg zijn naar nergens. Op een trein of bus kan mijn gedachtestroom vrijuit opborrelen. Zo verzamelde ik al talloze ideeën van briefjes op mijn nachtkastje of in mijn broekzak.”

Geloof in jezelf

“Blijf zo dicht mogelijk bij jezelf. Als een idee ontstaat vanuit jezelf, is het vaak ook origineel. Let er wel op dat je je ideeën altijd probeert te zien in relatie tot de ander. Dicht bij jezelf blijven in je carrière betekent niet hetzelfde als de focus alleen op het eigen ik leggen, dat is een grote valkuil.

“Ik herleid mijn idee, voor ik het voorstel, altijd tot één sterke zin, dat sterkt mijn geloof in de kracht van mijn idee. Bijvoorbeeld: ‘Ik bel twintig jaar later weer aan bij iemand die ik ooit vluchtig leerde kennen en kijk wat het leven met die mens heeft gedaan en wat die mens met het leven heeft gedaan.’ Pas dan kun je dat idee, die baby die je hebt geperst, met overtuiging aan de ­wereld voorstellen.”

Gebruik kritiek op de juiste manier

“Ik ken zelfverklaarde genieën die wereld­projecten verzinnen, maar geen tegenspraak dulden. Zij raken nergens en blijven gewoon ter plaatse trappelen in een heel klein kringetje. Daarom zijn feedback en kritiek nodig. Maar pas op met wie je feedback laat geven. Kies een select groepje uit waarvan je weet dat ze je fragiele idee niet kapotredeneren. Brainstorm met een zo divers mogelijke groep. En verwacht je aan ongezouten kritiek.

“Ja, die doet pijn. Je kunt er prat op gaan dat jouw idee, die baby van je, door anderen als lelijk wordt bevonden. Of afgezeken wordt als niet uniek. Daar moet je tegen kunnen. Ik heb zo een paar mensen die de zwakke plek in mijn betoog echt zien en er dan ook genadeloos op kunnen inhakken. Ik heb geleerd dat dat nodig is, maar best niet in de prille beginfase.”

Nieuwe input is nodig

“Door voor verschillende redacties te werken, leerde ik de afgelopen jaren dat niet alles altijd hetzelfde blijft. Mensen gaan weg, wisselen van functie of zoeken andere projecten. Vooral in de creatieve sector is het heel belangrijk om input te genereren van anderen. Ik probeer altijd open te staan om met nieuwe mensen te connecteren. De samenstelling van de redactie bepaalt bijvoorbeeld ook echt de inhoud van mijn programma. Liefst zie ik daar mensen van verschillende generaties, afkomst en gender in. Zo kan je idee een sterk programma worden dat veel mensen aanspreekt.”

Blijf bescheiden

“Wat ik doe, tv-programma’s maken, is vooral een groepsgebeuren. Het is juist die groep die een programma maakt. Ik mag dan wel het speerpunt van het programma zijn en de bal in het doel trappen, maar het belangrijkste werk gebeurt vooraf. Elk uithangbord van een tv-programma weet dat drommels goed. Het is niet alleen belangrijk om dat te erkennen, maar ook om het uit te spreken.

“De redactie waarmee ik werk, is een bundeling van talenten. Ze zijn er en ze geven het beste van zichzelf. Ik ben daar dankbaar om, maar probeer vooral bescheiden te blijven wanneer erkenning voor die programma’s alleen mij bereikt. Als je dat niet doet, loop je het risico dat je denkt dat je het allemaal zelf hebt gedaan. Een geniaal individu komt niet tot aan de knieën van een sterke redactie.”