Deze arts roept op om weg te blijven van de voedingsindustrie: ‘Ze geeft niet op, net als de tabaksindustrie’

Volle melk en yoghurt en iedere dag een omelet of een vette vis? Doen, aldus Michael Mosley, die ons bezweert vooral ver weg te blijven van de voedingsindustrie wanneer we een slank en gezond leven willen leiden.

Voor Michael Mosley begon het allemaal tien jaar geleden, al leek het er aanvankelijk op dat het toen allemaal zou eindigen. Hij was midden de vijftig en kreeg te horen dat hij diabetes type 2 had. Hij kende de aandoening: zijn vader had immers rond dezelfde leeftijd dezelfde diagnose gekregen, waarna hij op medicatie was gezet en op zijn 74e aan complicaties was gestorven.

Niet meteen het rooskleurigste toekomstperspectief, vond Mosley. En dus ­negeerde hij de arts die zei dat het een chronische aandoening was waar niets ­tegen te beginnen viel. Mosley had immers zelf ook een artsenopleiding achter de rug en maakte al bijna dertig jaar documentaires over wetenschap voor de BBC, en dan vooral over het menselijke lichaam. Misschien kon periodiek vasten hem wel helpen bij zijn strijd tegen diabetes, dacht hij, en dus maakte hij de documentaire Eat, Fast and Live Longer, die hem van een scepticus in een overtuigde vaster veranderde. Mosley begon anders te eten en meer te bewegen, en zijn diabetes type 2 verdween.

“Er is iets aan het veranderen,” zei hij toen ik hem sprak over zijn inzichten in het belang van voeding voor onze gezondheid. “Het voorkomen van ziektes door slimmer te eten wint ook terrein binnen de geneeskunde, vooral onder druk van de studenten trouwens. Lange tijd leerde je alleen veel over de menselijke anatomie en fysiologie. En het is natuurlijk ook een radicaal andere manier om naar de werkelijkheid te kijken.”

Mosley en zijn vrouw, die huisarts is, ­waren niet meteen overtuigd. “Tot ze de ketomethode ging toepassen op haar patiënten en het verschil met haar eigen ogen zag. Alleen in de VS lijkt het inzicht dat ­gezonde voeding en een gezond lichaam samengaan niet te willen doorbreken, wat wellicht dat komt door de macht van de farmacie. Artsen hebben er voordeel bij om medicijnen voor te schrijven omdat ze er door de firma’s voor betaald worden. Je zou wel gek zijn om dan voedsel­advies te geven.”

De snelle 800 keto heet Mosleys nieuwste boek, waarin hij uitlegt hoe je door een combinatie van periodiek vasten, waarbij je gedurende maximaal drie maanden slechts 800 calorieën per dag binnenkrijgt, en een ketodieet gebaseerd op vet en eiwitten makkelijk tien tot vijftien kilo kunt vermageren.

Wetenschappelijk is er geen speld tussen te krijgen, zo blijkt. Al waarschuwde Beat, de Britse organisatie die zich inzet voor mensen met een eetstoornis, dat zijn vermageringsmethodes niet geschikt zijn voor hen, wat Mosley trouwens ook nooit had beweerd.

Mosley legt uit wat keto is: “Je zou je lichaam kunnen vergelijken met een hybride auto. Het loopt in essentie op twee brandstoffen, suiker en vet. De suiker zit in je bloed, een eetlepel ongeveer, en in je spieren en je lever, nog eens een halve kilo. Je lichaam ziet suiker als directe energie, of zoals geld in je portemonnee, terwijl vet eerder geld op je spaarrekening is, dat staat te wachten voor wanneer je het nodig hebt, of voor je pensioen.

“Pas wanneer de suiker in je lever en spieren drastisch daalt, gaat je lichaam over op het verbranden van vet. Het doet dit door ketolichamen aan te maken uit het vet en zo raak je in ketose. Die toestand bereiken we over het algemeen zelden omdat we zoveel suiker innemen.

“Er zijn twee manieren om in ketose te gaan, door je calorie-inname substantieel te verkleinen of door veel minder koolhydraten te eten, zoals aardappelen, rijst of brood. Want als je die wel eet, vul je je ­suikervoorraad aan.

“Er is trouwens ook niets speciaals aan ketose. Het is een volstrekt natuurlijke ­reactie van ons lichaam. Onze verre voorouders moesten soms een hele tijd zonder voedsel zien te overbruggen, dan begonnen ze hun vetreserves aan te spreken en gingen ze dus in ketose. Weet je wat wel abnormaal is? Hoe wij vandaag leven, iedere dag etend van ochtendstond tot zonsondergang.”

Wat is het verschil tussen keto en De snelle 800 keto?

“Hoe sneller je in ketose komt, hoe sneller je afvalt. Daarbij kan periodiek vasten een groot verschil maken. Een voordeel van ketose is trouwens dat het de aanmaak van het hongerhormoon leptine onderdrukt, waardoor je ook geen honger voelt.

“En ook daarvoor is er een goede evolutionaire reden. Stel dat onze verre voorouders iedere keer ze een tijdje zonder eten zaten honger hadden gekregen, zich flauwtjes hadden gevoeld en op de vloer van hun grot waren gaan liggen wachten op de pizzakoerier, dan was de mensheid al lang uitgestorven. In realiteit zorgt voedseltekort voor een alertere en scherpere geest.”

Waarom is het beter om periodiek te vasten dan om over een langere ­periode iedere dag minder te eten?

“Dat lijkt het gezond verstand ons inderdaad te zeggen, dat je beter alles op zijn gemak en grondig kunt doen, maar dat is niet zo. Daar is onderzoek naar gedaan, met duizenden proefpersonen. Snel ­gewichtsverlies blijkt beter vol te houden omdat het niet zo lang duurt. Bovendien levert het betere resultaten op, ook op de lange termijn, waarbij het na het dieet langer duurt voor het gewicht weer toeneemt. Belangrijk is wel dat je genoeg eiwitten binnenkrijgt voor je spieropbouw, dagelijks minstens 50 tot 70 gram.”

U raadt mensen aan vet te eten om af te vallen. Gaat dat niet tegen de logica in?

“Natuurlijk, maar dat geldt voor veel ­zaken die verband houden met onze voeding. Er is geen betere hongerstiller dan vet en het bevat ook belangrijke vitamines. Zo is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat het mediterraanse dieet, met zijn vettige vis, olijfolie en olierijke noten bijzonder gezond is. Het bevat 40 procent vet, 40 procent koolhydraten en 20 procent eiwitten en heeft duidelijke voordelen bij hartziektes en diabetes.

“Vandaag weten we dat er goed en slecht vet is. Een vette vis die in de olijfolie is gebakken is anders dan een fabrieks­cake. Die laatste is helemaal niet gezond. Vet is dus niet slecht, vandaar dat volle melk en yoghurt te verkiezen zijn boven afgeroomde. Er is sterk wetenschappelijk bewijs dat je zo je risico op hartfalen, diabetes en overgewicht substantieel verkleint.

“Ook dat klinkt bijzonder contra-­intuïtief, want afgeroomde melk bevat toch veel minder calorieën? En dat is natuurlijk zo, alleen voelt je lichaam dat ook en denkt het meteen: hé, ik wil nog iets, maar dan wel met calorieën erin. En dus krijg je opeens veel zin in chocoladecake.”

De grote boosdoener voor ons overgewicht is ultrabewerkte voeding, schrijft u. Tien grote firma’s, waaronder Nestlé, PepsiCo en Mondelez bepalen voor een groot deel wat we eten en hoe dik we worden. Waarom doen we er niets aan?

“We zouden die firma’s inderdaad aan banden moeten leggen. Het probleem is alleen dat ze zo machtig zijn. Toen de suikertaks in 2018 werd ingevoerd in het VK interviewde ik George Osborne, de politicus die ervoor verantwoordelijk was. Hij vertelde me dat hij iedere dag aangevallen werd door de grote multinationals. Ze betaalden zelfs andere politici om hem in het parlement onder vuur te nemen. Maar de taks kwam er, en nadien bleken diezelfde firma’s er veel winst aan over te houden, want in plaats van Coca Cola dronken de mensen opeens Cola Zero, wat goedkoper is om te maken.

“Volstrekt pervers is dat vooral kinderen aangesproken worden door die firma’s. Dat zijn makkelijke slachtoffers, maar we weten dat wie als kind obees was een grote kans heeft om dat ook als volwassene te zijn. Net zoals we nu weten dat die voeding ook slecht is voor je mentale welzijn. Ze leidt tot depressie en angsten.

“Volgens mij is de toename van psychische problemen bij tieners voor een groot deel toe te schrijven aan hun consumptie van ultrabewerkte voeding. En wat gebeurt er als je depressief bent? Je gaat op zoek naar troost en eet nog meer rommel. Die voedingsindustrie is net zoals de tabaksindustrie. Ze vecht tot de dood en geeft nooit op, maar uiteindelijk hebben we de oorlog tegen de tabak wel gewonnen, ook al duurde het veertig jaar. Dat geeft me hoop.”

Keto wordt nogal eens geassocieerd met het eten van rood vlees, spek en room. Dat hoort onze planeet niet graag.

“Maar dat is niet wat ik aanraad, ik ben geen verdediger van de oude visie op keto. Room is gewoon af te raden, ­altijd en voor iedereen. Die is niet ­gezond. Zelf eet ik nog een keer per week rood vlees, al is er veel bewijs dat rood vlees goed is voor je mentale gezondheid. En wat spek betreft, hou het ook beperkt. Sommige recepten in mijn boek bevatten spek, maar niet veel. Mijn boodschap is vooral dat je vis moet eten. Zelf ben ik een flexitariër geworden en volg ik een mediterraans ketodieet.”

Kun je ook een vegetarisch of een ­veganistisch ketodieet volgen?

“Voor veganisten is het bijzonder moeilijk om hun koolhydraten laag genoeg te krijgen terwijl ze hun eiwitten hoog genoeg houden. Vis heeft bijvoorbeeld veel eiwitten en weinig koolhydraten. Iets dergelijks is zeldzaam in vegan voedsel. Er bestaan vegan shakes die in de buurt komen en daar ben ik helemaal niet tegen. Ik ben weleens gevraagd om een vegan receptenboek te maken, maar het is bijna ondoenbaar. Vegetarisch kan wel, al is het gezondste dieet wellicht pescotarisch: vis, groenten, noten, tofu en zulke zaken.”

Leiden vegans sowieso geen gezonder leven en hebben ze daardoor minder te kampen met overgewicht?

“Daar zou je nog van staan kijken. Ik heb al veel ongezonde veganisten ontmoet. De voedingsindustrie heeft immers een markt ontdekt en verkoopt nu vegan junk­food, of ‘junkfood met goede pr’, zoals een vriend van me het zegt. Als je een ­vegan burger wil eten, koop er dan geen in de supermarkt, maar maak hem zelf. Ik heb al veel dikke vegans gezien die zichzelf volstoppen met vegan chips.”

En daar een glas vegan wijn bij ­drinken. Maar alcohol is ook al geen goed idee, toch?

“De snelle 800 keto bestaat uit drie stappen. Je begint heel strikt en wordt na verloop van tijd wat ­gematigder. Zeker in het begin, de eerste vier weken, is alcohol uit den boze. Het zijn lege calorieën die ook nog eens zin doen krijgen in chips. Daarna kan het wel.

“Zelf hou ik enorm van een glas rode wijn. En ook bij een klassieke mediterraanse maaltijd hoort een glaasje. Tegenwoordig drink ik minder dan vroeger, alleen nog tijdens het weekend, maar dat komt vooral doordat ik er slecht van slaap.”

Is diëten wel nodig? Val je niet af door te sporten?

“Bijna niemand verliest gewicht op langere termijn door louter beweging. We overschatten het aantal calorieën dat we verbranden tijdens het sporten en eten een donut wanneer we klaar zijn. Dus dan gaan er 100 af en komen er 300 bij en zijn we verbaasd dat we niet vermageren.

“Bovendien probeert ons lichaam wat we verliezen meteen te compenseren. Wanneer je door 20 minuten te lopen 100 calorieën verliest, zal het lichaam er binnen de 24 uur 50 terugnemen, bijvoorbeeld door het ritme van je metabolisme te vertragen. Bewegen is nodig, zowel voor je fysieke als je mentale gezondheid, maar je zal er niet van vermageren, tenzij je een marathonloper bent.”

Kom je weer bij wanneer je stopt met het dieet?

“Wanneer je stopt met de eerste fase, de ketofase, zul je wellicht wat bijkomen. Een deel van het gewicht dat je verloren hebt, bestond immers uit water. Bij een ketodieet is suiker het eerste dat gaat. Voor iedere gram die verdwijnt, verdwijnt er ook drie gram water. Vandaar dat je tijdens het dieet veel water moet drinken.

“In de volgende stap ga je naar de 5-2-aanpak. Tijdens de week volg je een ketodieet, tijdens het weekend niet. Je zal blijven vermageren, maar trager. In de ­derde fase ga je naar een mediterraans ­dieet en kijk je wat er gebeurt. Als je buik­omvang toeneemt, moet je wat soberder leven. Je moet dus alert blijven.

“In feite komt het erop neer dat je een andere levensstijl aanneemt. Wanneer je nadien weer zult eten en drinken als voorheen, zul je weer net zo dik worden. En als je het mij vraagt, heb ik liever dat mensen niet dik worden dan dat ik hen moet uitleggen hoe ze kunnen afvallen.”

Dr. Michael Mosley, De snelle 800 keto, Uitgeverij Nieuwezijds, 255 p., 20 euro.