Voor u uitgelegdHuidkanker
De schaduwzijde van de zon: wat moeten we weten over huidkanker en hoe herken je het?
Het aantal mensen met huidkanker is de laatste decennia ongeveer verviervoudigd. Goed nieuws: de behandeling is sterk verbeterd. Toch blijft het tijdens zonnige dagen oppassen geblazen.
De zon schijnt, het terras en het strand lonken... en dan volgen natuurlijk de artikels over huidkanker. Wat moeten we daar nog over weten? Veel, want gemiddeld krijgen bijna 40.000 Belgen jaarlijks de diagnose huidkanker, van wie ongeveer een tiende melanoom heeft, de agressiefste vorm van huidkanker. Meestal is de ziekte goed te genezen, maar bij uitzaaiingen kan een melanoom slecht aflopen. In 2017 stierven hieraan 462 mensen in België.
Een belangrijke oorzaak van huidkanker is algemeen bekend: zonlicht, of eigenlijk het onzichtbare ultraviolette deel, kan het DNA in onze huidcellen beschadigen. Dit overkomt ons miljoenen keren per dag, legt de Nederlandse dermatoloog Klara Mosterd van Maastricht Universitair Medisch Centrum uit. “DNA-reparatiemechanismen van ons lichaam kunnen de meeste beschadigingen herstellen. Alleen als bepaalde reparatiegenen kapotgaan, lukt dat niet langer.”
Hoe vaker dit gebeurt, des te groter is de kans dat het DNA blijvend verandert. Zo raken de huidcellen ontregeld en kunnen ze gaan woekeren.
Kinderen
Verbranding door de zon is op elke leeftijd schadelijk, maar voor kinderen nog meer dan voor volwassenen. “Volwassenen hebben een grotere kans op huidkanker als ze als kind vaak zijn verbrand”, zegt Remco van Doorn, dermatoloog van het Leids Universitair Medisch Centrum.
Hoe dat precies komt, is niet helemaal duidelijk, maar vaststaat dat bakken in de zon slecht is. Dat de zon mijden kan leiden tot een gebrek aan vitamine D, is trouwens een misverstand dat hij graag uit de wereld helpt. “Vitamine D nemen we ook op uit voedingsmiddelen, zoals vis, en korte blootstelling aan zonlicht is al voldoende voor de productie van vitamine D in de huid.”
Vergrijzing
Het aantal mensen met huidkanker is tussen 1989 en 2018 ongeveer verviervoudigd. Dat komt deels door de vergrijzing: bij oudere mensen is de kans dat cellen ontsporen door levenslange uv-beschadigingen nu eenmaal groter. Een andere oorzaak is dat vakantiegangers steeds vaker zonnige oorden opzoeken. Vooral onbeschermde lichte huiden kunnen daar niet goed tegen.
In onze contreien is de sterfte aan melanoom ruim twee keer zo hoog als in mediterrane landen als Griekenland en Spanje. “Een donkere huid bevat meer pigment (melanine), dat meer uv-straling kan absorberen. Daardoor beschadigt het dna in de celkern minder snel”, legt Van Doorn uit. “Mensen met een getinte huid hebben om die reden minder vaak last van huidkanker.”
Van de vele soorten huidkanker domineren drie typen: basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom. De eerste twee komen het vaakst voor, groeien langzaam en leiden zelden tot uitzaaiingen. Melanoom is zeldzamer (1 of 2 procent ontwikkelt melanoom), maar gaat vaker gepaard met uitzaaiingen naar interne organen.
Het is daarom belangrijk een tumor in een vroeg stadium te behandelen. Met name voor melanoom is er op dat vlak de laatste jaren veel veranderd, vertelt Mosterd. “Tien jaar geleden was er niets tegen uitgezaaid melanoom. Mensen die dat hadden, werden opgegeven. Inmiddels zijn er effectieve immuuntherapieën en doelgerichte therapie die ingrijpt op het gemuteerde DNA van de tumorcellen.”
Behandeling
Qua behandeling is er bovendien meer onderscheid gekomen tussen de verschillende typen huidkanker. Vroeger sneed de arts elk type huidtumor zo ruim mogelijk weg, tegenwoordig is de behandeling veel subtieler. “Oppervlakkige huidkanker is vaak goed te behandelen met medicinale zalf”, zegt Mosterd.
“De laatste jaren is er ook discussie of we basaalcelcarcinoom bij oude en kwetsbare mensen nog moeten behandelen. Die tumoren groeien langzaam, waardoor mensen er zelden aan doodgaan. Je kunt dat vlekje soms prima laten zitten. Aan de andere kant weet je vaak niet precies hoe lang iemand nog te leven heeft.” Toch maar met het vlekje naar de huisarts dus.
Huidkanker herkennen
Het begint met een vreemde vlek, een bultje of met een ruw stukje huid dat met geen zalf valt glad te strijken. Is het een moedervlek, een waterwratje, een ouderdomsvlekje, of toch iets zorgwekkends? Voor de herkenning van huidkanker zijn gratis apps te downloaden. Met de Huidmonitor van Stichting Melanoom kun je bijvoorbeeld een foto maken van het verdachte vlekje en het vergelijken met beelden van huidkanker. De app biedt verder vooral informatie die ook online is te vinden. Is de vlek asymmetrisch? Is er geen duidelijke rand tussen de vlek en de rest van de huid? Is de vlek groter dan een moedervlek en verandert hij van kleur of vorm? Bezoek een expert als het antwoord ja is.
Andere apps, zoals SkinVision, geven binnen enkele seconden een inschatting van het risico op huidkanker. Dat gebeurt met behulp van een zelflerend algoritme. Volgens een overzichtsstudie uit 2020 herkent de app 80 procent van de gevallen van huidkanker. SkinVision zegt dat dit inmiddels bij ruim 95 procent zo is. In dat geval zou de app nog altijd een op de twintig gevallen van huidkanker missen.
Bovendien stuurt de app een op de vijf mensen met onschuldige vlekjes toch naar de arts. “Het algoritme is voorzichtig ingesteld, want je wilt weinig missen”, zegt Mosterd. “Het nadeel is dat mensen ten onrechte terechtkomen bij de huisarts. Die zal ze misschien voor de zekerheid doorverwijzen naar een dermatoloog, en de dermatoloog heeft weer veel overtuiging nodig om ongeruste mensen niet te behandelen. Dat kan leiden tot onnodige ingrepen.” Vermoedelijk zullen dergelijke algoritmes de komende jaren wel steeds beter worden.
