Coronakilo’s kwijtraken? Vasten is nog steeds de trend, maar is het goed voor je?

Enkele uren per dag of zelfs een paar dagen achtereen niets eten: het lijkt tegenwoordig de heilige graal als het gaat om fit zijn en afvallen. Maar hoe verstandig is dat vasten nou eigenlijk?

Wat wordt precies bedoeld met vasten?

Tegenwoordig gaat het vaak over intermittent fasting. Deze vorm is inmiddels populair bij heel wat mensen, van Beyoncé tot Ben Affleck en Christophe Deborsu.

Je kunt dit vastendieet op verschillende manieren volgen. Gangbaar is om twee dagen per week niet te eten en vijf dagen een normaal eetpatroon te hanteren, ook wel het 5/2 eetpatroon genoemd. Een andere methode is om per dag 16 uur te vasten en al je eetmomenten in een tijdspanne van acht uur te plannen, deze vorm heet 16:8.

Intermittent fasting komt uit de koker van de Italiaans-Amerikaanse verouderingsspecialist Valter Longo, hij schreef het boek The Longevity Diet (in het Nederlands Het lang leven dieet) met daarin een eetpatroon tegen celveroudering. Een andere vastenbijbel is Het vastendieet van de Britse Michawel Mosley.

Val je af van vasten?

Maarten Keulemans, wetenschapsredacteur bij de Volkskrant, in ieder geval wel. Hij besloot zijn eetpatroon om te gooien en twee dagen per week niet te eten en viel prompt 15 kilogram af in driekwart jaar tijd.

Maar eigenlijk val je van ieder dieet af. Sterker nog, van ‘gewoon minder eten’ val je net zo veel af. En je komt, volgens onderzoeken, na vasten sneller weer aan als je ermee stopt dan na gewoon afvallen. Hoe kan het dat sommige mensen dan toch blijvend kilo’s kwijtraken? Dat komt volgens de Schotse hoogleraar voedingswetenschap Alex Johnstone doordat vasten niet zo ingewikkeld is. Het kan dan wel moeilijk vol te houden zijn, je hoeft er niet veel over na te denken. “Het is makkelijk na te leven, zonder dagelijks ingewikkeld calorieën te tellen.”

Word je niet suf van niet eten?

Integendeel, zeggen de mensen die vasten. Keulemans schreef: “Het hoofd klaart juist op. Geen duizelingen of hongerklop, niks lusteloos gehang. Eerder voel ik me helder, gefocust en alert. De vaagste geuren neem ik waar, het weinige dat ik eet smaakt lekkerder dan ooit. Ik ben een hongerig roofdier, mijn lijf maakt zich op voor de jacht! Of nou ja, zo stel ik me dat voor.”

De Amerikaanse neurowetenschapper Mark Mattson ontbijt al bijna veertig jaar niet en slaat geregeld de lunch over. In een TED-talk over vasten en brainpower zegt hij dat hij ‘s ochtends veel scherper is als hij twee maaltijden overslaat.

Waar moet je op letten als je gaat vasten?

Drink in ieder geval voldoende en blijf wel bewegen, adviseert Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit in Amsterdam aan RTL Nieuws. Je lichaam weet immers niet hoe lang het vasten gaat duren en gaat op je spieren interen.

Is het gezond?

De Nederlandse Radar-presentator Antoinette Hertsenberg is ervan overtuigd dat vasten het lichaam een ‘verjongingskuur’ geeft, zei ze vorig jaar bij de talkshow Pauw.

Ze maakte een tv-programma over vasten, genaamd Dokters van morgen. Volgens haar zijn er zelfs sterke aanwijzingen dat vasten ziekten zoals hart- en vaatziekten en zelfs kanker helpt te voorkomen. “Elke dag maak je een soort kankercellen aan, maar je immuunsysteem ruimt die op. Als we af en toe vasten, kan het zijn dat we ons immuunsysteem enorm helpen”, aldus Hertsenberg.

Niet iedereen is het met haar eens. Zo hebben twee Amsterdamse artsen bij de ombudsvrouw van de NPO een klacht ingediend tegen de uitzending van Dokters van morgen. In het programma vertelde een Duitse arts namelijk dat vasten bij 80 procent van de reumapatiënten een klinisch effect had, gebaseerd op eigen ervaringen. Voor die stelling bestaat echter geen wetenschappelijk bewijs, zeggen huisarts Lester du Perron en kinderarts in opleiding Tijs Stehmann, de cijfers zijn ook niet te controleren.

Hoe sterk is dan het bewijs dat vasten goed voor je is?

De sterke aanwijzingen waar Hertsenberg het over heeft, komen vooral uit dierproeven. Wanneer knaagdieren geregeld een dag of meer niks te eten krijgen, leven de diertjes doorgaans langer dan normaal en ontstaan er minder tumoren.

Maar ja, dat zijn muizen.”Ik denk dat het beeld uit die dierstudies toch iets overtrokken is”, zegt Sander Kersten, hoogleraar moleculaire voedingswetenschap in Wageningen. “Het zijn toch muizen, hè. Wat zegt dat over de mens?” Bovendien zijn er ook studies die aantonen dat vastende muizen een minder goede hartpompfunctie krijgen en meer kans op infecties, merkte hij op. Maar daarover lees je minder. “Leuk en superinteressant, die muizenstudies. Maar je moet wel voorzichtig zijn ze niet zomaar door te vertalen naar de mens.”

Toch een positieve noot: het Leidse Universitair Medisch Centrum (LUMC) onderzoekt momenteel of een combinatie van vasten en chemotherapie een bestaande tumor sneller doet krimpen dan enkel met chemo mogelijk zou zijn. Volgens onderzoekers Hanno Pijl en Judith Kroep lijkt het inderdaad te helpen, zeggen ze in Dokters van morgen.

Het lijkt een gevalletje baat het niet dan schaadt het niet. Of zoals Keulenmans zegt: “De sporter gaat een extra rondje hollen, de foodie bereidt een caloriearme salade, de gadgetfreak installeert een app en koopt een stappenteller en ik, ouwe punker, roep fuck the system!, en ga in staking. Dan maar hongerlijden. En als het onverhoopt méér doet tegen alzheimer, ontsteking, kanker, vaatverval en suikerziekte dan gewoon diëten, nou, dan is dat mooi meegenomen.”