Binnenkijken in deze kunstzinnige boomhut 2.0 in Madrid

De gemiddelde Belg woont dertig jaar lang in hetzelfde huis. Maar een gemiddeld leven blijft in diezelfde periode allesbehalve hetzelfde. Allerhande scenario’s passeren potentieel de revue: van single naar koppel, van jong gezin naar eenouderhuishouden, van een huis met vrienden naar een nieuw samengesteld gezin, van hotel mama naar uitvliegende kinderen of een kangoeroewoonst en ga zo maar door. Toch blijven onze vier muren hetzelfde. Een bizar idee als je erbij stilstaat. Zou een meegroeihuis geen beter idee zijn?

In Madrid staat er zoiets. Of beter: wordt er momenteel zoiets gebouwd. Of nog beter: groeit er zoiets. Want architecte Mariana de Delás formuleert het zo: “Dit project is niet ongoing, maar ongrowing.” Ook wij flapperden even met onze oren toen ze het zei. Maar het gaat dus om een appartement op de bovenste verdieping van een supersmal rijhuis uit de jaren 1940 in het centrum van Madrid. “Dat groeit steeds verder richting de wolken”, aldus de Spaanse architecte. Fase één is nu afgerond: de herinrichting van de bestaande situatie. Met een paar slimme ingrepen maakte ze er een hypercompact eenkamerappartement van. In fase twee wordt het dakappartement uitgebreid tot drie volwaardige verdiepingen, waardoor het tweeënhalve keer zo groot wordt.

Trappist

“Toen ik hier voor het eerst kwam, was het opgedeeld in kleine kamertjes en lag er een plafond in. De ruimte onder het dak werd niet gebruikt,” zegt De Delás. Het doel: de beperkte vierkante meters zo maximaal mogelijk gebruiken. Dus ging als eerste dat plafond eruit. Dat leverde naast ruimtegevoel ook effectieve ruimte op. Want de architecte ontwierp een trap naar boven en een mezzanine.

Op die manier kon ook de ruimte boven de entreehal en de badkamer benut werden. Daar kwam een piepkleine, maar knusse slaapkamer onder het hellend dak. Door de slaapkamer van beneden naar boven te verhuizen kwam er daar meer plaats vrij voor een open leefruimte met keuken, living en eetplek. De ­badkamer zit verstopt achter een onzichtbare deur in de hal.

Niet slecht als je weet dat deze verdieping maar vier op zes meter is. Letterlijk elke vierkante centimeter is hier optimaal gebruikt. De slimste schakel in het compacte ontwerp is de trap waar de onderste houten treden overgaan in een kast die een dubbele shift draait als traptrede. Het bovenste deel van de trap werd visueel veel lichter: een hangende structuur van stalen buizen die doorlopen op de mezzanine. Deze structuur is multifunctioneel: je kan er boeken in zetten, planten aan hangen of je was aan drogen. Het dak is nu provisoir geïsoleerd met kurkplaten: binnenkort gaat het eraf, in ruil voor extra verdiepingen. Daar komen dan een volwaardige slaapkamer en een living met een ruim terras. Zo kan de keuken beneden vergroot worden en ontstaat er meer plek voor de eethoek.

Boombaron

De bewoonster van het huis is een kunstenares die ook Cinco Tejas runt, een galerie slash artiestencollectief waar Mariana de Delás ook deel van uitmaakt. Zij streven een nauwere band na tussen de kunstenaar en de verzamelaar. Vandaar dat er hier zoveel kunst aan de muur hangt. Ze woont samen met haar vriend, een piloot.

Als inspiratie voor het project gaf ze de architecte geen Pinterest-­bord, maar haar lievelingsboek: Il barone rampante van Italo Calvino, in het Engels vertaald als The Baron in the Trees. Voor wie het boek niet gelezen heeft: het is een fabel over een 18de-eeuwse baron, het hoofdpersonage ­Cosimo Piovasco di Rondò. Die klimt op zijn twaalfde in een boom en besluit om niet meer naar beneden te komen. De rest van zijn avontuurlijke leven zet hij nooit meer een voet op de grond en hij maakt er zijn missie van alle bomen te beschermen. “Ik weet niet of het waar is, maar ik las in een boek dat in de oudheid een aap in Rome kon vertrekken en slingerend van boom tot boom Spanje kon bereiken. Zonder ooit de grond aan te raken”, zegt hij in het boek, dat gezien wordt als een filosofische roman. Het leest als een grote metafoor voor onafhankelijkheid.

Mariana de Delás dook in de wereld van ­Cosimo, een dromerige filosoof, en maakte er een architecturale interpretatie van. De mezzanine is zijn boomhut. De groen gelakte stalen buizen van de trap verwijzen naar boomtakken. In de roman staat ook Cosimo’s boekenkast beschreven: “Om zijn boeken te bewaren, maakte Cosimo een soort hangende boekenkast, zo goed mogelijk beschermd tegen regen en knabbelende monden. De inhoud van zijn kast veranderde voortdurend. Want hij beschouwde boeken als vogels. Hen ­gekooid zien, deed hem verdriet.” Er zijn hier dan wel geen dieren die de boeken opeten, toch ­hangen ze hier hoog en droog.

Ook voor het licht vond de architecte inspiratie in het boek van de Italiaanse auteur. Zelf omschrijft ze de lichtinval in dit appartement als komorebi. Japans voor ‘door de bomen gefilterd zonlicht’. Zo rustte ze het dubbele schuifraam aan de straatkant uit met een extra schuivend paneel van geperforeerd metaal. Dat geeft privacy zonder al het licht tegen te houden. Ook de vloer van de mezzanine is gemaakt van zo’n geperforeerde plaat. Het veranderende licht tijdens de dag en de seizoenen zorgt zo voor een continu schaduwspel, vergelijkbaar met wat je ziet in een bos. Het zonlicht en de straatlantaarns die via het grote veluxraam binnenvallen, hullen het appartement in een extra warme gloed, dankzij de werktafel in oranje plexiglas.

Om de ruimte zo optimaal mogelijk te gebruiken, werd het gros van de meubels speciaal voor deze plek ontworpen: de sofa, de tafellampen, de boekenplanken, de deurklinken en zelfs de hangende ventilator. Verder zijn er vooral trouvailles. Geen toeval, want het appartement ligt in de wijk El Rastro, bekend om de lokale rommelmarkt. Zeg maar het Vossenplein van Madrid. De genummerde stoelen aan de eettafel komen uit een brocante­winkel vlakbij.

Digitale nomade

De eigenares had voor deze ongewone opdracht geen betere architect kunnen vragen. Want Mariana de Delás pakt de boel graag anders aan. Ze is van het nomadische type en pendelt tussen Madrid, Barcelona en het platteland van Mallorca. “Technologie en talloze communicatiekanalen maken het mogelijk om vandaag een nomadische architect te zijn. Een evolutie die ik omarm, want ik hou van de reisdynamiek en van onderweg zijn. Bovendien doe ik zowel projecten in de stad als op het platteland. Die diversiteit geeft me voldoening en inspireert me.” Je begrijpt wat we willen zeggen: wie een boomhut 2.0 in de stad wil bouwen, is bij Mariana de Delás aan het juiste adres.