Alcohol zien op TikTok, is dat erg voor een puber?

In maar liefst een op de vijf filmpjes die een jonge puber op TikTok ziet, komt alcohol voor, berekende het Nederlandse onderzoeksplatform Pointer onlangs. Een cijfer dat tot enkele verontruste reacties leidde. Want dat betekent dat iedere keer dat zoonlief of kleine zus lekker zit te scrollen op de bank, er stiekeme reclame voor alcoholhoudende dranken voorbijkomt. Hoe schadelijk is dat?

“Ik had het percentage zelf wel lager ingeschat”, reageert Femke Geusens, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven, waar ze de relatie tussen middelengebruik en sociale media bestudeert. Volgens haar hebben video’s van bijvoorbeeld influencers zeker invloed op jongeren. “Jongeren hebben echt een band met de influencers die ze zien op sociale media. Ze zien hen vaak als rolmodel, of een beetje als een grote broer of zus. We gaan ervan uit dat influencers een grote impact hebben vanwege die emotionele band.”

Maar ook vrienden die video’s of foto’s posten met een drankje kunnen grote indruk maken op jonge mensen, weet Geusens uit haar onderzoek. “Jongeren gaan denken dat ze alcohol moeten drinken om erbij te horen, dat het iets leuks is, of dat het hoort bij groot worden.”

Regulering

“We weten over het algemeen dat alcoholmarketing ervoor zorgt dat jongeren die nog geen alcohol drinken, eerder beginnen met alcohol”, zegt Carmen Voogt, projectleider van het Expertisecentrum Alcohol bij het Nederlandse Trimbos-instituut. “Jongeren die weleens drinken, gaan door marketing méér drinken. En dat is gevaarlijk, want de hersenen zijn pas rond het 25ste levensjaar volledig ontwikkeld.”

De TikTok-video’s hebben dat effect in dezelfde mate als reclame op tv en radio. Experts maken zich daar zorgen over. De Wereldgezondheidsorganisatie schreef in 2020 een rapport over de stand van zaken rondom de regulering van online alcoholreclame in Europa. Vooral de regulering van sociale media blijkt ingewikkeld. “Het gaat over landsgrenzen heen, dus verbieden is lastig.”

Wat kunnen ouders en andere mensen in de omgeving doen om de invloed van ­alcoholmarketing op sociale media tegen te gaan? “Het is belangrijk uit te leggen dat veel dingen die je op sociale media ziet, niet echt zijn”, zegt onderzoeker Geusens. “Het zijn niet zomaar leuke foto’s die je ziet van een feestje, maar het is reclame. Neem er concrete beelden bij als je het uitlegt en wijs bijvoorbeeld op het bijschrift #ad.”

Mediawijs

Voogt beaamt dat. “Sowieso is het ten eerste belangrijk dat je in het echte leven niet drinkt waar kinderen bij zijn. Maar het helpt ook als kinderen mediawijs zijn. Dat betekent dat ze vaardigheden en kennis hebben om beelden van alcoholgebruik in de media kritisch te bekijken.”

Volwassenen kunnen die vaardigheden aanleren aan kinderen. “Reclame wordt vaak als waarheid gepresenteerd. Zo van: als je dit drinkt, word je een leuker persoon. Je kunt kinderen uitleggen wat de intentie is van reclamemakers, namelijk het zoveel mogelijk verkopen van een product van een bepaald merk.”

Hebben volwassenen niet ook zelf de verantwoordelijkheid om niet steeds met glazen wijn en bier op de foto te gaan voor Facebook en Instagram? Daar hebben wetenschappers ook over nagedacht, zegt onderzoeker Geusens. “Voor mensen zelf gaan die foto’s over gezellig samenzijn, en niet over alcohol.” Helemaal voorkomen dat mensen met een glaasje op de foto staan, kan niet. “Maar het zou wel goed zijn als we meer bewustzijn zouden creëren over het delen van dit soort beelden, bijvoorbeeld door op scholen over de effecten te praten.”