‘Mijn vader antwoordde: ‘Kom, we gaan terug naar bed, slapen’’: Syrische ooggetuigen over de verwoestende aardbeving

In het Turkse Gaziantep blijft noodhulp vooralsnog uit, zien Syrische vluchtelingen. Aan de andere kant van de grens, in het Syrische Idlib, liggen dinsdagmiddag nog talloze mensen onder het puin. ‘Een vriend van mij is met zijn hele familie omgekomen.’

Ahmad Roumi (35), een Syrische vluchteling in Gaziantep, Turkije.

‘Maandagochtend, even na vieren, werden we opgeschrikt door de eerste grote schok. Daarna volgden er nog twee. Alles bewoog onder onze voeten. Ik ben meteen opgestaan om de kinderen van mijn twee zussen, met wie ik samenwoon, uit bed te halen. Ze huilden en schreeuwden. Ze snapten duidelijk niet wat er aan de hand was.

‘Daarna zijn we met z’n allen naar buiten gegaan. Er lag sneeuw en het regende. Mensen verzamelden zich onder de balkons, om te schuilen. Dat was eigenlijk heel gevaarlijk, want de gebouwen konden elk moment instorten. Met dekens hielden we onszelf warm.

‘In 2016 ben ik vanuit Aleppo naar Turkije gevlucht. Ik heb een paar jaar in Hatay gewoond, aan de grens met Syrië. Sinds tien maanden woon ik met mijn zussen in Gaziantep. Ik ben hiernaartoe verhuisd omdat er in deze stad meer kansen zijn om mijn oude baan als leraar Engels op te pakken. Daarnaast werk ik voor een Duits persbureau.

‘Mijn zussen zijn getrouwd. De een heeft zes kinderen, de ander negen. We wonen met z’n allen in hetzelfde gebouw, op verschillende etages. Ik probeer intussen een woning voor mezelf te krijgen, maar dat is erg lastig als Syriër in Turkije. De prijzen zijn voor ons een stuk hoger dan voor de Turken en je hebt allerlei documenten nodig.’

‘Dit is de vierde aardbeving die ik in dit gebied meemaak, maar nooit eerder was het zo heftig. De schokken duurden wel twee minuten – heel beangstigend. Ik bleef maar bij mezelf zeggen: dit gaat ophouden, dit gaat ophouden. Wonderlijk genoeg is er nauwelijks schade aan de gebouwen in de straat waar ik woon, op wat barsten in de muren na. Verderop zijn wel gebouwen ingestort. Sommige mensen brengen de nacht in hun auto door of zijn naar het platteland vertrokken.’

‘Mijn ouders wonen nog in het Syrische Aleppo, dat ook zwaar is getroffen door de aardbeving. Ze zijn veilig, alhamdulillah (godzijdank, red.), maar de situatie is daar een stuk slechter dan in Turkije. Ze hebben geen elektriciteit, geen verwarming. Het is er ontzettend koud.

‘Het bereik is heel slecht; gisteren heb ik voor het laatst contact met ze gehad. Mijn moeder heeft er bij mijn vader op aangedrongen om de stad te verlaten, maar mijn vader antwoordde: ‘Kom, we gaan terug naar bed, slapen.’

‘De afgelopen jaren hebben ze continu onder zware beschietingen geleefd, ze zijn wel wat gewend. Zelf ben ik meermaals gearresteerd en gemarteld. Dat geldt voor veel Syriërs die naar Turkije zijn gevlucht. Ze zeggen: Assad (de Syrische president, red.) heeft ons niet gedood, want Allah wilde dat niet. Maar als Allah onze zielen nu wil nemen bij deze aardbeving, dan is dat maar zo. We gaan terug naar onze huizen en wachten af.

‘Zo meteen ga ik voor het eerst naar buiten, want we zijn door onze voorraad water en brood heen. De meeste winkels zijn nog dicht. We hebben gelukkig nog wat groenten in huis liggen. Een hulporganisatie heb ik hier nog niet gezien, dus we zijn aan onszelf overgeleverd.’

Mahmoud Abu Ras (27) woont in Idlib, Syrië.

‘Ik was nog wakker maandagochtend toen het begon. Ik voelde me duizelig en dacht eerst dat het aan mijn gezondheid lag, dat mijn bloeddruk te laag was. Maar toen zag ik dat de ventilator aan de muur begon te schudden. Ik ben meteen mijn ouders en broers en zussen wakker gaan maken. We zijn de straat op gerend, daar was het vol mensen. Alles trilde, we zagen gebouwen in onze straat instorten.

‘Er liggen nu, dinsdagmiddag, nog steeds heel veel mensen onder het puin. Niemand weet hoeveel. Iedereen belt met de Witte Helmen, dat is de enige reddingsdienst die hier in de regio van de oppositie actief is. Zij komen normaal in Idlib in actie na luchtaanvallen van het regeringsleger. Maar dat zijn reddingsacties op kleinere schaal. Nu moeten de Witte Helmen overal tegelijk zijn. Daar hebben ze de mensen en het materieel niet voor. Ze beschikken wel over wat graafmachines en bulldozers, maar het is niet genoeg.

‘Door de aanhoudende luchtaanvallen waren veel huizen hier al flink beschadigd. In Idlib wonen veel vluchtelingen uit andere Syrische regio’s die, toen ze gedwongen werden om hierheen te verhuizen, geen andere keuze hadden dan te gaan wonen in die slechte gebouwen. Ik schat dat 20 procent van de gebouwen in de stad is ingestort. Maar ik hoor dat kleinere plaatsjes, noordelijker gelegen, voor meer dan de helft zijn verwoest. Een vriend van mij in Salqin is gisteren dood onder het puin gevonden, net als zijn vrouw, zijn broer en schoonzus en twee neefjes. Een hele familie, allemaal dood, het is vreselijk.

‘Er is hier niet veel hulp beschikbaar. Er zijn een paar kleinere ngo’s actief in Idlib. Ik zag in de stad dat ze in de openbare parken bezig zijn tentenkampen op te zetten. Ook in schoolgebouwen en moskeeën worden mensen opgevangen. Maar er is niet voor iedereen plek. Veel mensen slapen in hun auto. Anderen zijn wel teruggegaan naar hun huis, als dat nog overeind staat, maar we zijn wel bang. Want er gaan de hele tijd geruchten over naschokken die nog komen.’

Muhammad Hasno (49) woont in Gaziantep, Turkije.

‘Mijn moeder en zus waren deze week – godzijdank – bij mij op bezoek in Gaziantep. Ze wonen even verderop in Hatay, en hun huis is door de aardbeving volledig ingestort. Er is niets meer van over. Ze zijn al hun buren kwijtgeraakt. Mijn vrouw, die net als ik uit Syrië komt, heeft daarnaast 25 familieleden verloren. Zelf ben ik een collega kwijtgeraakt.

‘De Turkse regering is momenteel druk met binnenlandse kwesties. De verkiezingen komen eraan. Er is wel wat hulp geleverd aan het zwaarst getroffen gebied, maar Gaziantep heeft duidelijk geen prioriteit. De schade is relatief klein. Toch is ook hier de paniek groot. Mensen die een auto hebben, proberen de stad te ontvluchten. Ze willen liever niet terug naar huis, omdat ze bang zijn voor naschokken.

‘Ik werk voor een hulporganisatie, die onder meer vaccinatieprogramma’s in Syrië organiseert tegen ziekten als polio. Nu fungeren we als een informatiecentrum voor de verschillende ngo’s die klaarstaan om hulp te verlenen. We hebben veel contacten in het gebied.

‘In Syrië is de situatie momenteel heel schrijnend. De levensstandaard was voor de aardbeving al beroerd. De geldstromen zijn opgedroogd doordat de aandacht is verschoven naar de oorlog in Oekraïne. Er is gebrek aan alles: water, elektriciteit, dekens, tenten.

‘Door de aardbeving zijn gebouwen die de afgelopen jaren met slechte materialen zijn opgebouwd weer ingestort. Volgens de laatste schattingen zijn 600 gebouwen volledig verwoest en 1.627 gedeeltelijk. Sommige Syriërs hebben onderdak kunnen vinden bij vrienden en familie, anderen in scholen en moskeeën. Maar er zijn ook genoeg Syriërs op straat beland. Ze kunnen nergens heen.

‘We hebben bommen , chemische wapens, gedwongen migratie en covid overleefd. Maar de aardbeving bezorgt ons een trauma zoals we dat nooit eerder hebben ervaren. Heel veel mensen liggen nog onder het puin. In Syrië zijn geen machines beschikbaar om ze eronder vandaan te halen. Het enige wat we kunnen doen, is toekijken. We voelen ons machteloos.’